DSCN6364 (Kopiowanie)

7. Przegląd świata istot żywych i ich klasyfikacja

innych, zdrowych krwinek); uwolnione z nich białku i produkty przemiany materii pasożyta zatruwają organizm żywiciela. Przejawia się to gwałtownym atakiem gorączki (do 40°C) wśród dreszczy oraz silnymi bólami głowy, nudnościami, wymiotami, często zaburzeniami akcji serca. Po ataku gorączki następują gwałtowne poty i temperatura ciała opada; chory jest wówczas skrajnie wyczerpany. W zależności od rodzaju malarii ataki te powtarzają się co kilka dni (w najcięższych przypadkach codziennie), czasem doprowadzając do śmierci.

Ryc. 7-37. Cykl rozwojowy zarodżca zimnicy (Plasmodium). Linia ciągła oddziela stadia zachodzące w żywicielu ostatecznym (komarze) od stadiów przebiegających w ciele żywiciela pośredniego (człowieka) (JD).

1 - sporozoity (smukłe postacie inwazyjne),

2 - schizogonia pozakrwinkowa (inwazja sporocytów do komórek wątroby - hepatocytów - i komórek śródbłonka),

3 - wnikanie merozoitów do krwinek czerwonych,

4-7 - kolejne postacie pasożyta w krwinkach (pierścień i schizont).

8 - merozoity opuszczające uszkodzoną krwinkę,

9 - makrogamctocyt i powstanie makrogamety (10),

11 - mikrogametocyt w erytrocycie,

12 - uwolnienie mikrogamctocyta,

13 - mikrogamety.

14 - zapłodnienie. 15 - zygota (ookincta),

ló - zygota wnikająca w ścianę jelita komara,

17,18 - sporogonia w ścianie jelita komara.

Po kilku dniach część merozoitów z krwinek przekształca się w progamety: mikrogametocyty i makrogametocyty. Jeżeli wówczas człowiek zostanie ukąszony przez samicę komara, progamety mogą zostać wessane wraz z krwią i zarażają owada. W ciele komara rozpoczyna się sporogonia. W jelicie owada z mikrogametocytu powstaje 4-6 mikrogamet, zaś z makrogametocytu jedna makrogameta. Połączenie gamet (zapłodnienie) prowadzi do powstania ruchliwej, diploidalnej zygoty, zwanej ookinetą. Ookineta wnika do jelita otacza się grubą błoną i przekształca w sporocystę: w jej wnętrzu zachodzi podział mejotyczny, a następnie liczne podziały mitotyczne, co prowadzi do powstania wielu sporozoitów. Sporocysta pęka i sporozoity przedostają się do gruczołów ślinowych komara. Mogą teraz zarazić człowieka (ryc. 7-37). Wszystkie trofozoity zarodźców sąhaploidalne; jedynie zygota jest diploidalna.

W Europie Południowej (Grecja, Turcja, Włochy) oraz Afryce, Azji i Oceanii wystepuiezarodziec ruchliwy (Plasmodium vivax). Wywołuje on żiińnice trzeciaczke - nazywaną tak, ponieważ ataki choroby następują u człowieka zarażonego co 48 godzin. Zarodziec ruchliwy przenoszony jest przez komara widliszka (rodzai-dnop/ie/ts). Komar ten występuje również w Polsce, lecz warunki klimatyczne sprawiają, iż malaria w naszym kraju obecnie nie stanowi zagrożenia: najczęściej chorują na nią osoby, które zaraziły się w tropikach. Fakt ten wynika z warunków klimatycznych: mianowicie przebieg sporogonii uzależniony jest od temperatury, zaś proces ten zachodzi w ciele komara, który - jako zwierzę zmicnnocieplne - ma ciepłotę ciała równą temperaturze otoczenia. Sporogonia w temperaturze 2S°Ctrwa 10 dni, w temperaturze 20°C-17 dni. Gdy temperatura spadnie poniżej 16°C. proces ten trwa tak długo, iż w międzyczasie komar ginie. (W Polsce natomiast praktycznie nigdy się nie zdarza, by w ciągu kilku lub kilkunastu dni i nocy temperatura nie opadła poniżej I6°C). Oczywiście, można zaraza.' się od człowieka chorego przez przetoczenie jego krwi, zawierającej trofozoity (dlatego też w szpitalach i stacjach krwiodawstwa wszyscy dawcy krwi są badani w kierunku nuilarii),