DSCN6414 (Kopiowanie)

121

7. Przegląd Mota Istot żywych i Ich klasyfikacja

tabela 7-XIII. Zawartość procentowa wody w zależności od rodzaju gleby.

Typ gleby	Woda (%)
	grawitacyjna	kapilarna	błonkowata + higroskopijna
piaszczysto	22,9	4,3	72,6
lekko gliniasta	76,7	13,0	8,3
gliniasta	79,3	13,4	7,3
lessowa	78,8	13,4	7,8
próchnicza	79,0	14,4	3,6
zasolona	77,0	18,2	4,8

wówczas sukulentami. albo też czerpać ją za pomocą długich korzeni z głębokich warstw ziemi (odporne na wysychanie sklerofity. iak np. saksauł, welwiczja). Innym źródłem życiodajnego płynu może być para wodna; rośliny ją wykorzystujące określamy mianem hiarofitów.

Organizmy roślinne przystosowały się zatem do rodzaju podłoża i dany typ gleby jest najodpowiedniejszy dla określonych gatunków. Na przykład szybko rosnące rośliny jak kukurydza, pokrzywa rozwijają się najchętniej na glebach bogatych w związki azotowe; takie organizmy określamy mianem nitrofilnych. Halofity (np. soliród zielny rosnący nad brzegiem Bałtyku) zasiedlają gleby zasolone. Rośliny acidofilne rosną na glebach kwaśnych (np. skrzyp polny), żaskalcyfilne (jak np. szarotka alpejska) wymagają obecności związków wapnia. Znajomość wymagań glebowych różnych gatunków roślin umożliwia ocenę typu gleby na podstawie obejrzenia zasiedlającego ją naturalnego zbiorowiska roślinnego.

Woda, rozpuszczone w niej sole mineralne i zawieszone w postaci koloidu glebowego cząsteczki próchnicy, glin i iłów stanowią razem tzw. komnleks sorhcyjny. z którego rozpuszczalnik (woda) i część rozpuszczonych substancji pobierane są w drodze osmozy przez włośniki korzeni.

W warunkach, gdy wyliczono przeciętne zapotrzebowanie roślin na poszczególne makro-, mikro-i ultraelementy i poznano mechaniczne właściwości gleby, stała się możliwa uprawa roślin na sztucznych podłożach. Jednym z przykładów sa hodowle hydrononiczne: rośliny utrzymywane są w płynnych pożywkach, które zawierają określone proporcje soli mineralnych. Korzenie znajdują się bezpośrednio w płynie; czasem umożliwia się roślinom ukorzenianie w sztucznym podłożu, np. z kulek szklanych, tłucznia kamiennego itp, zalanych pożywką.

Zjawisko osmozy (i wynikający z niego turgor komórek roślinnych) omówiłem dokładnie w rozdz. 5.4.4.1. Osmoza w tkankach korzenia, łodygi i liścia oraz parowanie wody w liściach są głównym "mechanizmem nanedowvm"ruchu wody w roślinie. Niektóre drzewa dorastają do wysokości ponad 120 metrów (np. sekwoje); do podniesienia słupa wody na tę wysokość niezbędne jest ciśnienie ponad 12 tysięcy hPa (12 atm.). Jeżeli doliczymy straty energii na pokonanie sił tarcia przy unoszeniu wody w rurkach o mikroskopijnej średnicy, wartość ta wzrasta do około 30000 hPa (ok. 30 atm.). Na dodatek przepływ wody w warunkach intensywnej wegetacji jest szybki - u niektórych roślin utrata wody sięga 100 cmt na minutę; wielkie drzewa tropikalne zużywają ponad 800 dm⁵ wody na dobę. Żadna z dotychczasowych teorii nie wyjaśnia w zadowalający sposób zjawisk transportu wody w roślinach; przyjmuje się, że na ruch soków roślinnych wpływają: parcie korzeniowe (tłoczące płyny z korzenia ku górze do liści) i iranspiracia (powodująca zasysanie wody przez liście).

Parcie korzeniowe można zaobserwować np. po ścięciu łodygi; przez pewien czas z kikuta połączonego z korzeniem wycieka woda. Jeżeli do kikuta łodygi przystawi się rurkę szklaną, woda zostanie wpompowana do wysokości stukilkunastu centymetrów. Proces ten zachodzi jednuk tylko wówczas, gdy komórki korzenia są żywe i aktywne metabolicznie; w wypadku ich niedotlenienia parcie korzeniowe zanika. A zatem procesy osmozy i dyfuzji wody w ligninowych ścianach komórek