DSCN6466 (Kopiowanie)

173

j przegląd ata istot iywych / ich klasyfikacja

amerykański (Rhithropanopeus harrisii'), Oba te gatunki są obce dla rodzimej fauny. Krab nclnisloręki został do Europy przywleczony z Chin w 1912 roku i gwałtownie się rozprzestrzenił, ponieważ wykazuje ogromne tendencje migracyjne. Młode kraby wędrują do rzek, pokonują zapory, „ocą poruszają się po lądzie. Stanowią zagrożenie dla budowli i urządzeń wodnych, ponieważ wykopują pod nimi potężne nory, w których urządzają swe kryjówki. Natomiast krabik amerykański, zawleczony z Nowego Świata, występuje w Zalewie Wiślanym i Zatoce Gdańskiej. Oba gatunki są jadalne, lecz bardzo nieduże i dlatego nie posiadają znaczenia gospodarczego.

Fiilaitzie to liczący ok. 100 gatunków rząd pancerzowców, przypominających wyglądem krewetki i osiągających do 5 cm długości. Żyją one w toni mórz i oceanów, zwykle w wielkich, tworzących wicłokilotnetrowe ławice gromadach. Ławice takie są dobtze widoczne z daleka, ponieważ skorupiaki te mają czerwoną barwę ciała, a w nocy świecą. Najlepiej poznany jest kryl antarktvcznv (Eiwhausia superbal. który występuje w wielkich ilościach w okolicach Antarktydy i byl tam podstawowym pokarmem wielorybów. Ponieważ wieloryby wytępiono, właściciele flot zaczęli się z kolei zastanawiać nad możliwością wykorzystania kryla do celów spożywczych. Obecnie robi się z tych skorupiaków konserwy, a także wydobyte z nich białko dodawane jest do wielu potraw (pieczywa, czekolady itp.). Podstawowym problemem jest usunięcie pancerza: zawarty w nim fluor występuje w takich ilościach, icjest toksyczny dla człowieka i w ciągu krótkiego czasu od śmierci zwierzęcia przesiąka cale jego ciało.

7A6J.15.4. Pod typ: Tchawkodyszne albo Wargowe (Tracheala s. Labiata)

Tchawkodyszne w przyjętych w Polsce systemach taksonomicznych dzieli się na dwie gromady: Wije (Myriapoda) i Owady (Insecla). Jednak gromada wijów w tym ujęciu byłaby raczej dowolnym zestawieniem różnych grup zwierząt - np. pareczniki mają więcej wspólnych cech z owadami niż z dwupateami. Dlatego przyjąłem nowocześniejszy podział, w którym w podtypie tym wyróżniamy trzy gromady: Pareczniki (Chilopoda), Dwuparce (Diplopoda) i Owady (Insecta) (porów. tab. 7-XIV).

Tchawkodyszne oddychają powietrzem atmosferycznym, które dostarczane jest do wszystkich części ciała systemem rurek, zwanych tchawkami. Otworki, prowdzące z zewnątrz do tych rurek noszą nazwęprzetchlinek.

i zamieszkują wszystkie strefy klimatyczne z wyjątkiem okolic

podbiegunowych. Ich ciało składa się z głowy i wydłużonego, spłaszczonego grzbietobrzusznie tułowia zbudowanego z różnej liczby segmentów (sięgającej nieraz pięćdziesięciu). Każdy segment opatrzony jest parą odnóży. Głowa zaopatrzona jest w narządy zmysłów: paręczulków (narząd dotyku i smaku) i parę oczu. Narządy gębowe zbudowane są z 3 par szczęk, wspomaganych od dołu parą potężnych szczękooóżek; na czubkach tych ostatnich znajdują się ujścia    J

gruczołów jadowych, zlokalizowanych w obrębie głowy.

Pareczniki są drapieżne: poruszają się szybko i swą zdobycz , -PT

paraliżują, wstrzykując jad. Gatunki żyjące w Polsce, jak np.    w

drewniak (ZWiobńisforficatus) (ryc. 7-108), kryjący się za dnia    wT

pod korą drzew i pod kamieniami, są nieduże i żywią się    ffi flEfikwR

stonogami iuwadami. Natomiast żyjąca w tropikach skolopcmlra    W ^|HE

olbrzymia {Scolopendra gigantea) dorasta do długości 25 cm.    yTJr—■    ra iłęf

Żywi się ona - prócz owadów - także kręgowcami, jak myszy,    §R _B

żaby lub węże; jad tego potężnego, brązowego parccznika jest    B

niebezpieczny również dla człowieka.    , na

W odróżnienu od poprzednich, dwuparce sa z reuufy mało    Ryc. 7-108. A • wij drewniak (Liihobius

Hcbłiwe i żywią się przeważnie pokarmem roślinnym lub forfitaius): U - krocionóg piaskowy Padliną Ich czułki są znacznie mniejsze niż u parcczników. (SchKópliyllm tubutusum) (JR)