DSCN6397 (Kopiowanie)

7. Przegląd iwana Istot iywych I Ich klasyfikacja 97

Takie powstawanie gnmetofitu żeńskiego jest charakterystyczne dlaok. 70% gatunków roślin I okrytozalążkowych.

' fiametofil męski powstaje wewnątrz woreczka pyłkowego. Woreczki pyłkowe (mikrosporangia) stanowią płówkeprccika (ryc. 7-66). Zawarte w woreczku komórki macierzyste pyHai (czyli komórki macietzystc mikrospor) dzielą się mejotycznie, dając haploidalne mikrospory; podział mitotyczny jądra każdej z mikrospor prowadzi do powstania ziarna pyłku, czyli młodego mikrogametofitu (gametofitu męskiego). Tak powstałe ziarno pyłku posiada dwa jądra komórkowe: większe jadro wegetatywne (łagiewkowe) i mniejsze iadro generatywne.

Gdy ziarno pyłku upadnie na znamię słupka, kiełkuje, I^-

wytwarzając łayiewke pyłkowa, która rozpuszcza komórki szyjki słupka i wrasta poprzez szyjkę słupka do zalążka (ryc.

7-68). W łagiewce jądro generatywne dzieli się i wytwarza dwie gamety męskie. Są one homologiczne do plemników, choć pozbawione wici. Ziarno pyłku z wykształconą łagiewką i dwiema gametami stanowi dojrzały gametofit roślin okrytonasiennych (ryc. 7-68).

Łagiewka pyłkowa dociera do ośrodka zalążka i wówczas następuje uwolnienie obu plemników. Jeden z nich łączy sic z komórka iainwa i powstaje diploidalna zygota. Z zygoty rozwinie siezarodek. Iadro drugiej komórki plemnikowej lacży sic z diploidalnym iadrem komórki centralnej woreczka zarodkowego, w związku z czvm PPffiStaie Iriploidalna komórka, z której rozwinie sic bielmo.

Ryc. 7-68. Powstawanie gametofitu męskiego (kolejne rysunki 1 - 4 przedstawiają przekształcenia ziarna pyłku i wzrost lagicwki pyłkowej; jg - jądro komórki generatywnej; jp - jądro plemnikowe; jw - jądro komórki wegetatywnej (JD).

Ten proces określa się mianem podwójnego zapłodnienia.

Bielmo (endosperm) gromadzi substancje zapasowe, które będą potrzebne do wzrostu zarodka. W odróżnieniu od nagonasiennych, tworzenie bielma u okrytonasiennych połączone jest z zapłodnieniem. Jest to znaczna oszczędność energii: substancje zapasowe magazynowane są dopiero wtedy, gdy są naprawdę potrzebne dla powstałego zarodka.

kwiat

powstawanie

OWOCU

owoc

nasienie

kiełkujący

Gdy w zalążku powstają zarodek i bielmo, osłonki zalążka przekształcają się w łupinę nasienna: z zalążka tworzy się nasienie. Łupina chroni oczywiście nasienie przed uszkodzeniem, ale także może przyczyniać się do rozsiewania (gdy np. zaopatrzona jest w haczyki, przyczepiające nasiona do sierści zwierząt).

Nasienie składa się zatem z łupiny, tkanki zapasowej (którą może być bielmo) i z zarodka. U niektórych roślin powstaianasiona bezbielmowe: bielmo zostaje zużyte w procesie formowania zarodka, zaś substancje zapasowe gromadzone są w liścieniach (np. u fasoli).

g. 7-69. Cykl rozwojowy okrytonasiennych (objaśnienia w lekkie); gm - gamclofit męski; gż - gametofit żeński (JD).