DSCN6456 (Kopiowanie)

163

| PncghtJ iulala istot tywych i ich klasyfikacja

7.4.6J.I4. Typ: Pazurnicc (dawniej Pratchawce) (Onychophnra)

Do tego typu należy kilka gatunków niepozornych zwierząt, przypominających wyglądem gąsienice motyli i liczących nie więcej niż 10 cm długości. Żyją one w krajach tropikalnych, w wilgotnej ściółce najbardziej zacienionych zakątków dżungli i żywią się owadami. Choć tak niepozorne i rzadkie, budzą do dziś wielkie zainteresowanie zoologów, albowiem w swojej budowie łączą cechy charakterystyczne dla pierścienic z cechami stawonogów. Uważano jc więc za flgfiiMł pośrednie między tymi dwoma typami zwierząt: dziś jednak nie ulega wątpliwości, że pazurnicc być może pochodzą od wspólnego przodka z pierścienicami i stawonogami, stanowią jednak boczną gałąź ewolucyjną. Prawdopodobnie lądowe i oddychające tchawkami pazurnicc wywodzą się od morskich, lecz podobnych do nich zwierząt z rodzaju Aysheaia, które żyły w kambrze.

Pazumice mają ciało o budowie mctamcrycznej, lecz wewnętrznie nie podzielone na segmenty; posiadają wiele par odnóży, z których każde posiada własne umięśnienie i zakończone jest pazurkiem. Na głowie znajduje się I para czulków, I para szczęk i 1 para brodawek przygębowych. Układ Kydalakzy tmetanefrydialnył. nerwowy i rozrodczy podobne są do analogicznych układów pierścienic: do pierścienic nawiązuje także swą budową wór powłokowo-mięśniowy, zawierający warstwy mięśni gładkich. Natomiast układ oddechom- i krążenia są podobne jak u stawonogów. Pazurnicc oddychają tchawkami, powstającymi jako wpuklenia powłok ciała do wewnątrz. Każdy otworek, zwany przetchlinka fstiyma) prowadzi do krókiej kieszonki, od której odchodzi pęczek długich rurek, doprowadzających powietrze do wszystkich komórek ciała (są to tzw. tchawki pęczkowe). Układ krążenia jest otwarty: krew tłoczona jest przez grzbietowo położone serce do przodu i wylewa się do jamy dala zwanej bemocelem (nie jest to celoma, ponieważ u pazumic i stawonogów celoma ulega redukcji i ograniczona jest właściwie tylko do narządów rozrodczych. Natomiast jej miejsce zajmuje uchyłek układu krążenia, właśnie hemoccl, który zajmuje większość objętości ciała). Pazumice są rozdziclnoplciowc, przeważnie jajożyworodne.

7.4.6.3:15. Typ: Stawonogi (Arlhropotla)

Stawonogi stanowią największą i najliczniejszą grupę współcześnie żyjących zwierząt - znamy ponad milion gatunków (z których większość zaliczamy do owadów). Zamieszkują wszystkie środowiska i żywią się wszelkimi znanymi rodzajami pokarmu organicznego. Szereg gatunków stawonogów jest pasożytami.

Plan budowy stawonogów nawiązuje do budowy pierścienic: wyraźnie zaznaczona jest segmentacja zewnętrzna (ryc. 7-103). Jednakże segmenty są zróżnicowane - występuje zatem tzw. segmentacja heternnomlczna. Wyróżnić możemy głowę I zbudowana zawsze z sześciu segmentów), tułów i odwłok (liczba budujących je pierścieni jest różna). Segmenty zaopatrzone są w odnóża. Odnóża te są homologiczne do parapodów pierścienic, składają się jednak ze zróżnicowanych członów, posiadających własne umięśnienie i połączonych ruchomymi stawami (stąd nazwa: stawonogi).

Jak pamiętamy, powierzchnię ciała pierścienic pokrywał oskórek, będący wydzieliną komórek nabłonka ektodcrmalnego. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku stawonogów, z tym. że ich Oskórek czyli kutlkula (również wydzielina ektodcrmalnego nabłonka) zbudowany jest z wiciu warstw i pełni bardzo ważną funkcję szkieletu zewnętrznego. Najbardziej zewnętrzna warstewka kuukuli jest wodoopoma (hydrofobowa) i zbudowana z lipidów i z białek. Pod nią znujdują się: saywna warstwa egzokutikuli środkowej oraz sprężysta cndokutikula (warstwa wewnętrzna) • obie 'budowane przede wszystkim zchltvnv. [Przypomnę, że chityna to wiclocukicr. złożony z c/ąsteczok acetyloglukozoaminy (zawierają ją także m. in. ściany komórkowe grzybów)). Oskórek niektórych Mcwooogówjcs! dodatkowo wzmocniony złogami twardych substancji orgunicznych lub wysycony wl«ni wapnia, co sprawia, że tworzy sztywny pauceu Poszczególne części pancerza połączone są