DSCN6438 (Kopiowanie)

145

7. fiKcyląd miała klot żywych i ich klasyfikacja

z cerkarii uszkadza system nerwowy mrówki, sprawiając, iż owad ten wspina się na źdźbło trawy

1    tam w ciągu dnia przytwierdza szczękami do rośliny, stając się przypadkowym “łupem” roślinożernego ssaka. (Jest rzeczą bardzo ciekawą, że mrówka w ciągu dnia nie może się wyzwolić od owej przemożnej siły, nakazującej jej przytwierdzanie się do szczytowych części traw; natomiast na noc zaatakowany owad wraca jak gdyby nigdy nic do mrowiska, by rano znów powędrować na wietzcholek rośliny). Po zjedzeniu mrówki przez roślinożercę cerkarie wędrują z jelita do wątroby, gdzie przekształcają się w postacie dorosłe. Mają one kształt lancetowaty, długość 4-15 mm iszerokość 1,5 - 2,5 mm (ryc7-9l). W Polsce motyliczka występuje w województwach południowych; na szczęście jej inwazji u człowieka na ogół nie towarzyszą groźne dla życia objawy.

W krajach, gdzie ludzie spożywają surowe ryby (Azja Południowo-Wschodnia) dochodzi często do zakażenia przywrą kocia (Opisthorchis felineus). W Europie pasożyt ten atakuje głównie ssaki mięsożerne, przebywając jako postać dorosła w przewodach żółciowych lub przewodach trzustkowych. W rozwoju przywry kociej występuje dwóch żywicieli pośrednich: ślimak oraz ryba (cerkarie, po opuszczeniu ciała ślimaka, czynnie atakują przepływające w pobliżu ryby, wnikając do ich ciała, gdzie przekształcają się w metaccrkarie). Zarażenie następuje poprzez spożycie metacerkarii w mięsie ryb. Choroba nosi nazweopistorchozy (od miana łacińskiego pasożyta) i w Azji choruje na nią około

2    miliony ludzi; objawia się głównie bólami brzucha, czasem żółtaczką.

Także przypadkowo - zjadając na surowo kraby bądź raki - zarazić się można metacerkarią przywry płucnej (Paragonimus westermani). Ten pasożyt ma również dwóch żywicieli pośrednich - pierwszym jest wodny ślimak, drugim skorupiak.

Bardzo groźne natomiast są przywry z rodzaju Schistosoma. Wyróżniają się one rnzdzlelnonlciowośclą i dymorfizmem płciowym (przypominam, że słowo to oznacza różnice w budowie morfologicznej samca i samicy).

Przywrą krwi (Schistosoma haemalobium) zarażonych jest na świecie około 100 milionów ludzi, głównie w Egipcie. Pasożyt ten (ryc. 7-91B) wywołuje groźną chorobę zwaną bilharcioza (od nazwiska lekarza, który ją pierwszy opisał) lubschistosomiaza. Żywicielem ostatecznym przywry krwi jest człowiek. Dorosłe osobniki, nitkowate (zwłaszcza samica), długości 10-15 mm, bytują w splotach żylnych pęcherza moczowego i miednicy małej. Samica na stałe połączona jest z samcem, przebywając w rynience płciowej (ryc. 7-91B). Jaja składa wewnątrz naczyń; jaja te zaopatrzone są w kolec, dzięki któremu część z nich przebija się przez ścianę pęcherza moczowego lub jelita i wydostaje na zewnątrz. W wodzie wykluwa się miracidium, które czynnie wnika do ciała ślimaka, przekształcając się w sporocystę. Sporocysty dają początek pokoleniu cerkarii (z jednego miracidium może powstać w drodze partenogenezy do 250 000 cerkarii!), które atakują przebywającego w wodzie człowieka i - dzięki specjalnym gruczołom, wydzielającym substancje rozpuszczające tkanki ludzkie - przenikają przez skórę. Z krwią żylną wędrują do płuc, przekształcają się w tzw. schistosomule i na tym etapie dobierają się parami, po czym drogą naczyń wędrują do splotów żylnych. W przebiegu bilharcjozy dochodzi do stanów zapalnych dróg moczowych, jelit, u kobiet także dróg rodnych. Te stany zapalne mogą kończyć się wystąpieniem nowotworów, a często nieodwracalnym uszkodzeniem nerek.

Ryc. 7*91. A - Motyliczka (Dicrocoelmm