DSCN6541 (Kopiowanie)

kffpffad świata istot żywych i ich klasyfikacja 251

|4. żyworodność (wyjątkiem są stekowce) i wytwarzanie łożyska w procesie rozwoju większości obecnie żyjących gatunków;

15. osobne ujście przewodu pokarmowego i dróg moczowo-płciowych (wyjątkiem są stekowce); |& zróżnicowanie żeńskich przewodów płciowych na jajowody, macicę i pochwę (nic dotyczy stekowców).

Ryc. 7-171. Budowa anatomiczna zęba ssaka (JD).

Ssaki opanowały wszystkie środowiska i różnice w ich budowie i fizjologii odzwierciedlają przystosowania do odpowiednich nisz ekologicznych. Dotyczy to już nawet budowy uzębienia. Typowe uzębienie <akssaków łożyskowych to 44 zęby: po każdej stronie szczęki lub żuchwy 3 siekacze, I kieł. 4 przedtrzonowc i 3 trzonowe (ryc. 7-172); ponieważ w tne wzorze uzębienia zapisujemy zęby połowy żuchwy i połowy szczęki.

iftr;    3143

typowy wzór zębowy przedstawiony powyżej zapiszewmy: 314J

a ć ■ SZCZĘKA \f

mj

gocze V rradwo- ozonowa)

W połowic żuchwy i w połowie szczęki jest po II zębów, co w sumie daje icb44. Każdy ząb podzielić można na korzeń (tkwiący w zębodole) i na koronę (wystającą z dziąsła - ryc. 7-171). Korony siekaczy przypominają na przekroju ostrze siekiery i służą do odcinania kawałków pokarmu. Kły mają kształt noży lub gwoździ i ich zadaniem jest głównie przytrzymywanie zdobyczy. Korony zębów policzkowych (trzonowych i przed-nzonowych) u ssaków wszystkożemych (np. u człowieka) zaopatrzone są w guzki, które jak żarna służą do rozcierania pokarmu; u zwierząt mięsożernych guzki (ryc. 7-172.4) są ostre i umożliwiają miażdżenie kości. Natomiast zęby policzkowe przeżuwaczy mają na powierzchni listewki, które tną i rozcierają pokarm roślinny.

7-172. Uzębienie hctcrodontyczne ssaka. A - zęby mleczne; B - zęby sale; C - kształty zębów: 1 - siekacz: 2 - kieł; 3 - 5 - zęby policzkowe:

3 • ssaka wszyslkożcmcgo (człowiek); 4 - mięsożernego (pies);

S - roślinożernego (koń) (JD).

Gromadę ssaków dzielimy na trzy podgromady: Prassaki (Prototheria), Ssaki niższe IMetatheria) i Łożyskowce (Placenialia).

Stekowce (Monotremata) to jedyny rząd prassaków.

Obecnie zachowały się tylko w rejonie australijskim, gdzie wyacpuiedziobak (Omithorhynchus anatinus - ryc. 7-173) i kilka gtłunków kolczatkowatych, spośród których najlepiej znana jest Kolczatka (Tachyglossus aculeatus). Stekowce mają wiele ccch|

wspólnych z gadami, a także tylko im właściwych. Najważniejszą Ry*-'- 7-173. Dziobak < Ornltori^nchus odrębnością od pozostałych ssaków jest - jak sama nazwa “naUnm) - samica karmiąca młode wskazuje - obecność steku, czyli wspólnego ujścia jelita, układu ^tw* ^GrusseS°. ^JD>-moczowego i przewodów płciowych. Zwierzęta te są jajorodne. Samica dziobaka składa 1-3 jaj w norze, gdzie buduje gniazdo i wysiaduje je przez 7-10 dni. natomiast samica kolczatki składa jedno jajo do wylęgatki (pojawiającej się w czasie rozrodu skórnej lorby nu brzuchu). Stekowce mają puczoły mlekowe, ale nie posiadają sutek, dlatego młode odżywiają się mlekiem, zlizując je z sierści muki (ryc. 7-173). Brzegi pyska okryte są miękkim dziobem, zaopatrzonym w blaszki służące do fihrowania wody przy zdobywaniu pokarmu; szczęki osobników dorosłych są bezzębne. W pasie występują kości krucze, łączące się / tzw. nadinostkicm (częścią mostka), a w pasie inedmc/yrn kości torbowe. W stopie tylnej jest odrębna kość ostrugowu. podtrzymująca ostrogę, gną/oły potowe w pobliżu ostrogi przekształciły się u dziobaku w gruczoły jadowe, /as pałce spięte