DSCN6561 (Kopiowanie)

II

II

Embriologicznie początek okresu płodowego datować można na moment powstania łożyska.

Bruzdkowanle to kolejne podziały mitotyczne zygoty oraz powstałych z niej, w wyniku tych podziałów, komórek zarodka. Komórki powstające w wyniku bruzdkowania określamy mianem blastomerów. Wynikiem bruzdkowania jest stadium blUStllU.

nydi

ńęcg

izniUj

iraka,

IClM

W,

M

*#•

\0

i

wm

W

il

i. Człowiek

8.1.1.1. Bruzdkowanic (uwagi ogólne)

Embriologicznie w rozwoju człowieka (a także pozostałych strunowców) wyróżnić możemy cztery okresy:

I. bruzdkowanic - od momentu zapłodnienia do stadium moruli;

Z gastrulacie czyli wytworzenie i rozwój listków zarodkowych;

3.    neurulacie (okres pierwotnych narządów osiowych):

4.    organogeneze czyli powstawanie narządów ostatecznych.

Z lekarskiego punktu widzenia rozwój embrionalny człowieka podzielić możemy na trzy okresy:

1. okres iaia płodowego trwa od momentu zapłodnienia do trzeciego tygodnia życia, a więc pokrywa się z okresem bruzdkowania i gastrulacji;

Z okres zarodkowy trwa od 4 do 8 tygodnia ciąży i obejmuje etap powstawania narządów pierwotnych; 3. okres płodowy trwa od 9 do 38 tygodnia życia (a więc do momentu porodu) i polega na wykształcaniu narządów ostatecznych.

Ciekawą cechą bruzdkowania jest to, iż dzielące się intensywnie komórki „nie mają czasu” na fazę wrostu, a zatem objętość zarodka w tym czasie nie ulega zmianie. Natomiast u różnych grup zwierząt wielkość blastomerów w zarodku może być bardzo różna - zależy to przede wszystkim od ilości i umiejscowienia substancji zapasowych w komórce jajowej (porów. tab. 8-II). Zależności owe zostały opracowane przez wybitnego polskiego lekarza i embriologa, prof. Emila Godlewskiego juniora (1847-1944) w postacipmw (reguł) bruzdkowania:

1.    Bruzda podziałowa (płaszczyzna podziału) jest prostopadła do osi wrzeciona kariokinetycznego.

2.    Jądro zygoty (tzw. synkarion) układa się w największym skupisku owoplazmy.

3.    Szybkość podziału jest wprost proporcjonalna do ilości owoplazmy nagromadzonej w danym odcinku jaja (lub blastomeru) a odwrotnie proporcjonalna do ilości deutoplazmy (żółtka) w tym samym odcinku.

4.    Wielkość blastomerów jest wprost proporcjonalna do ilości deutoplazmy, zaś odwrotnie proporcjonalna do ilości owoplazmy zawartej w danym obszarze jaja.

Jak widać, podziały ubogożółtkowych (oligolecytalnych- porównaj tab. 8-II) komórek jajowych są pełne (holoblastyczne) i prowadzą do powstania mniej więcej jednakowych blastomerów (lancemik). Bruzdkowanie takie określamy mianem równomiernego. W jajach mezolecytalnych, zawierających średnie ilości żółtka-im.uolazńw-bnizdkowanie też jest holoblastyczne. alenietńwnomieme: powstają blastoroery duże (uiakromery) i małe (mikromery). Przypominam, że jaja płazów są telolecytalne (tab. 8-II), a zatem deutoplazma zgromadzona jest w nich na jednym z biegunów, zwanym biegunem wegetatywnym. Tak więc na biegunie wegetatywnym powstają makromery, zaś drugi biegun, na którym znajtkijąsię małe i szybko dzielące się mikromery, określany jest mianem animalnego.

U zwierząt zawierających duże ilości deutoplazmy w komórce jajowej (jaja polilecytalne) na biegunie wegetatywnym w ogóle podziały nie zachodzą: bruzdkowanic takie nazywamy niepełny m (merobłastycznym). W zależności od usytuowania żółtka bruzdkowanie niepełne może być tarczowe lub powierzchniowe. W telolecytalnych jajach ptaków, gadów, stekowców i ryb koslnoszkieletowych dzielą uą jedynie komórki bieguna animalnego: jest to bruzdkowanic tarczowe. Natomiast jaja owadów, pajęczaków i skorupiaków są ccnirolecytalnc; w tym przypadku blasiomery otaczają kulę Żółtkową (bruzdkowanie powierzchniowe).