DSCN6584 (3)

dotyczący skały i Księżyca („to niesłychane”) uzmysławia, że istnieją uniwersalne oznaczniki, które zwiedząją-cy mogą dodać do tych istniejących albo które można im dostarczyć w sytuacji, gdy jakaś atrakcja pojawia się niespodziewanie lub gdy brak innych oznaczników.

Stosunek oznaczników (znaczącego) do widoków (znaczonego)

Najważniejszym odkryciem wczesnej semiotyki I Charlesa Peirce’a i Ferdynanda de Saussure’a 1 była zasada arbitralnej relacji między znaczącym a znaczonym. Dla zobrazowania tej zasady najczęściej podaje się przykład nieobecności naturalnego związku między brzmieniem słowa - na przykład słowa „drzewo”

- a przedmiotem, który ono oznacza. Szczególnie wyraźnie widać to, gdy porównuje się różnojęzyczne słowa oznaczające tę samą rzecz (drzewo, arbre, Baum). Swoistą nielingwistyczną ilustrację zasady arbitralności znaku podaje Peter K. Manning:

Związek między kapeluszem o szerokim rondzie a kulturą andaluzyjskich posiadaczy ziemskich hacjendados [...); pomiędzy storczykami a rzucaniem uroków uwalniających od złego lub od dolegliwości cielesnej (...]; pomiędzy rodzajem ziania a konotacją bogactwa, czystości lub określonego miejsca w przestrzeni [...]; pomiędzy mięsem kruka a incestem 1...] są symboliczne i można je zrozumieć jedynie wówczas, gdy wyjaśni się system znaków, w którego ramach skojarzeń tych nie kwestionuje się.

Świat turystyki pełen jest podobnych relacji: koronny przykład to związek między wolnością a Statuą Wolności.

Wczesna semiotyka, wyjaśniając zasadę arbitralnej relacji pomiędzy znaczącym a znaczonym, mogła długo zachować ślady dawnego dualizmu podmiot - przedmiot, gdyż pojmowała znaczące jako fakt psychologiczny, jako obraz mentalny, ideę, podczas gdy znaczone stanowiło dla niej fakt obiektywny i „zewnętrzny”. Zjednanie znaczącego z pojęciem, a znaczonego z obserwacją siłą rzeczy zachowywało podział na teorię i rzeczywistość, na podmiot i przedmiot. Stworzyło to dodatkowe ograniczenie dla semiotyki, ale dobrze wpisywało się w istniejący model nauki.

Analiza atrakcji turystycznej w następnym podrozdziale wykaże, iż „zasada” arbitralnego związku pomiędzy znaczącym a znaczonym to jedynie następstwo innej, bardziej fundamentalnej zasady: tej mianowicie, która mówi o wzajemnej wymienialności znaczącego i znaczonego. Na przykład słowo gwiazdka oznacza jeden z następujących elementów: **•*. Obecność gwiazdki w tekście oznacza dodatkową informację, którą umieszcza się na dole strony. Gwiazdka jest jednocześnie znaczonym i znaczącym. Odniesienie (ne-ferent) znaku stanowi inny znak. Ujmując to kompleksowo, można stwierdzić, że socjologia wiedzy zaczęła dostrzegać, iż teorie naukowe nie tylko odzwierciedlają rzeczywistość empiryczną; odzwierciedlają też strukturę grup czy klas, w których powstają. Ludzie mają pewne wyobrażenia dotyczące rzeczy, a wyobrażenia te są podatne na przekształcanie się w obiekt studiów krytycznych. To, czy dana grupa przedkłada rzeczy nad idee, czy idee ponad rzeczy, jest jedynie kwestią wartości społecznych i nie ma nic wspólnego z podstawowa strukturą znaczenia, która jest o wiele bardziej plastyczna, niż sugerują to owe wartości (naukowe i potoczne).

183