Przestepstwa przeciwko czci i nietykalnosci

Art. 213 Część szczególna

dotyczących sfery życia prywatnego i rodzinnego. Stanowi, że w wypadku gdy zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, przeprowadzenie dowodu prawdy jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego.

11.    W doktrynie prezentowane są rozbieżne poglądy co do lego, na kim spoczywa ciężar udowodnienia, że zarzut jest prawdziwy. Za słuszny należy uznać ten, według którego ciężar dowodu spoczywa na pomawiającym²²''.

12.    Brak znamion zniesławienia, np. wobec prawdziwości zarzutu, nie wyłącza odpowiedzialności za zniewagę (zob. arl. 216), jeśli zarzutowi temu nadano obraźliwą formę (art. 214).

13.    W wyroku z dnia 5 lutego 1992 r., II KRN 446/91, Sąd Najwyższy stwierdził, że występująca tożsamość przedmiotu procesu karnego (o której decyduje kategoria prawa materialnego - jedność czynu) wyłącza proceduralną możliwość bądź to jednoczesnego toczenia się kilku postępowań o ten sam czyn (lis pendens), bądź to ponownego pociągnięcia danej osoby do odpowiedzialności karnej, również w trybie prywalnoskargowym. Sytuacja laka zachodzi zwłaszcza wówczas, gdy jedną wypowiedzią sprawcy zostały zniesławione dwie osoby, a konstrukcja logiczna tego zniesławienia jest niepodzielna w tym sensie, że dotyczy ono jednego i lego samego, wzajemnego zachowania się pokrzywdzonych - co sprawia, że podniesiony przeciwko nim zarzut nie może być w stosunku do jednego z nich prawdziwy, a wobec drugiego nieprawdziwy²⁴⁰.

14.    Zob. tezę 33 do art. 212.

Art. 214. Brak przestępstwa wynikający z przyczyn określonych w art. 213 nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy za zniewagę ze względu na formę podniesienia lub rozgłoszenia zarzutu.

Zniewaga z uwagi na formę

Nieuznanie czynu za przestępne zniesławienie nie pozbawia możliwości uznania go za znieważenie z uwagi na formę zarzutu. Według L. Gardockiego przepis ustanawia zasadę, w myśl której niewłaściwa forma usprawiedliwionego pomówienia nie uchyla odpowiedzialności za zniewagę w wypadku, gdy forma podniesienia lub rozgłoszenia zarzutu nic była adekwatna do jej zawartości merytorycznej²"¹¹, np, zawierała obelgi czy obraźliwe epitety.

Art. 215. Na wniosek pokrzywdzonego sąd orzeka podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości.

^fr> U. Kunicka-Michalska, Pr/rcsfęyjsfwj przeciwko wolności, d/. cyk, S. y?tj3; A Marek, Komcnlorz do Kodeksu kornego. Część szczególno, dz. cyU s.

'^,rt OSNKW 191)2/43.

^i4ł L. Gardocki, Pr,iwo korne, d/. cyU 259; OSNKW 1972/‘1(.i; li. Michalski. Ochrono praw osobistych o wolność krytyki, jur.^-1996/1.

Ogłoszenie wyroku w szczególny sposób

1.    W myśl art. 418 § 1 k.p.k. każdy wyrok jest ogłaszany publicznie. Kodeks przewiduje ponadto możliwość ogłoszenia wyroku w sposób szczególny. Przepis art. 215 uzupełnia art. 39 pkt 8 i art. .'>0 - przewidujące ogłoszenie orzeczenia w sposób przez siebie określony jako środek karny. Ogłoszenie może bowiem nastąpić wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego. Ma na celu głównie rehabilitację pokrzywdzonego, zwłaszcza gdy zarzut nie był prawdziwy.

2.    Ogłoszenie ma charakter obligatoryjny w wypadku zgłoszenia wniosku

0    podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości. Inaczej kwestię tę normuje ogólny przepis art. 50, który ma charakter fakultatywny i ogólny.

3.    Ogłoszeniu podlega cale orzeczenie lub wyciąg z wyroku - w miejscu

1    postaci określonych przez sąd.

Zob. art. 197-199 k.k.w. Do sądu należy również określenie, jaka część wyroku podlega ogłoszeniu. Należałoby uwzględnić przy tym sugestię pokrzywdzonego.

4.    Ogłoszeniu podlega tylko wyrok skazujący, Nie jest możliwe ogłoszenie wyroku uniewinniającego.

5.    Brak wniosku pokrzywdzonego wyklucza możliwość podania wyroku o zniesławienie do publicznej wiadomości. Do tego tylko przestępstwa odnoszą się zasady określone w art. 215.

6.    Przepis nie określa sposobu podania wyroku do publicznej wiadomości, pozostawiając to sądowi, który w myśl art. 50 sam określa sposób ogłoszenia. Sugestia pokrzywdzonego, o ile nie koliduje z obowiązującymi zasadami, może, a nawet powinna, zostać przez sąd uwzględniona, jeżeli przemawiają za tym okoliczności sprawy.

Art. 216. § 1. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła,

podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej łub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

§ 4. W razie skazania za przestępstwo określone w § 2, sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.

§ 5. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Zniewaga

1. Poza zmianami językowymi kodeks wprowadził posiać kwalifikowaną znieważenia - za pomocą środków masowego komunikowania (§ 2) i możliwość orzekania nawiązki (§4). Kodeks utrzymał szereg przepisów szczególnych

I?,....., r.