Przestepstwa przeciwko czci i nietykalnosci

Art. 216 Część szczególna

normujących odpowiedzialność za zniewagę Prezydenta RP, Narodu, funkcjonariusza, podwładnego, godła, sztandaru i in.    ,

2.    Przepis określa zasady odpowiedzialności za zniewagę (określaną także znieważeniem lub obelgą), która jest przestępstwem przeciwko godności osobistej człowieka - nie obejmuje zatem obrazy instytucji ani organizacji.

3.    Kodeks nie definiuje zniewagi. Należy przez nią rozumieć zachowanie wyrażające pogardę dla innej osoby, zwykle wyrażone w formie epitetu słownego. Może jednak być dokonana także pismem, wizerunkiem, obelżywym gestem, innym działaniem, a nawet zaniechaniem.

4.    O uznaniu danego zachowania za zniewagę decydują utrwalone zwyczaje społeczne, a nawet środowiskowe.

5.    Zniewaga może być dokonana w obecności osoby znieważanej lub wprawdzie pod jej nieobecność, lecz publicznie. Można ją też wyrazić niepublicznie, ale z zamiarem (choćby ewentualnym), aby dotarła do osoby znieważonej.

6.    Możliwa jest zniewago adresata bez obecności innych osób - bezpośrednio lub na przykład przez telefon.

7.    Zniewaga wyrażona drukiem lub w rozpowszechnionym piśmie albo za pomocą innych środków masowego komunikowania ma charakter publiczny -nie musi więc dotrzeć do adresata. Jest to kwalifikowany typ przestępstwa, nieznany poprzedniemu kodeksowi. Publicznie - zob. tezę 6 do art. 119 i tezę 2 do art. 213.

0. Nie wyczerpuje znamion tego przestępstwa obraza wyrażona niepublicznie i nie w obecności adresata, jeśli wprawdzie dotarła do niego, lecz nie było to objęte zamiarem sprawcy.

9.    Za informacje zawierające słowa o treści znieważającej inną osobę odpowiedzialność karną ponosi ich autor²'¹².

10.    Za zniewagę w rozumieniu art. 11 ust. 2 Ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (DzU nr 19, poz. 145 z póżn. zm.) należy uważać wyłącznie przestępstwo z art. 181 § 1 (obecnie 216) k.k.²'".

11.    Przestępstwo ma charakter umyślny, może być popełnione również z zamiarem ewentualnym. Nie popełnia jednak przestępstwa sprawca, który nie ma zamiaru znieważenia adresata, a jego zachowanie nie wynika ze złej woli.

12.    W doktrynie przeważa stanowisko, że zniewaga jest przestępstwem formalnym. Nie wymaga zatem dowodzenia, że pokrzywdzony poczuł się poniżony. Czyn należy oceniać w kategoriach obiektywnych, zawsze jednak na tle konkretnego przypadku i obyczajowych norm środowiska.

13.    W § 3 przewidziano możliwość odstąpienia od wymierzenia kary w wypadku prowokacji lub retorsji ze strony obrażonego. Odstąpienie ma charakter fakultatywny. Powinno mieć zastosowanie zwłaszcza, gdy działanie obu stron nie różni się istotnie""¹.

OSNKW 2(101/99.

^1,1 OSNKW 199 3/5 C..

^/4‘ OSNKW 1971/159; M. Mozjjnwa, /Yowok.ic.yn i rulor*/,), w: Wyl)hnw ptohhnsy i phiklyki p.tń-5fvv«ł i/;r,ivy.i, red. I I. Groszyk, L l.Aibol, l.ublin 1'Mi>. v 7Z'> i u.

Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej

Art. 217

14.    Prowokacji) jest wyzywające zachowanie znieważonego, które może polegać np. na naruszeniu nietykalności cielesnej lub znieważeniu sprawcy.

Natomiast retorsja to zachowanie polegające na odpowiedzi znieważonego, polegającej na naruszeniu nietykalności cielesnej sprawcy lub odwzajemnieniu zniewagi.

15.    Przewidziana w § 4 za przestępstwo określone w § 2, a więc wyłącznie za przestępstwo kwalifikowane, nawiązka ma charakter fakultatywny. Inny cel społeczny może wskazać tylko pokrzywdzony. Co do jej orzekania i wysokości — zob. tezy 30 i 31 do art. 212 oraz art. 4 7 i 3rt. 48 oraz powołane lam tezy.

16.    Ściganie |...j z oskarżenia prywatnego-zob. art. 59, art. 60 i art. 661 k.p.k.

Art. 21 7. § 1. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 2. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

§ 3. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Naruszenie nietykalności

1.    Występek określony w tym przepisie polega na naruszeniu nietykalności cielesnej człowieka. Przestępstwo lo nie wiąże się jednak z narażeniem zdrowia na szwank, nic jest uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia - nie powoduje bowiem zmian anatomicznych ani fizjologicznych w organizmie ludzkim. Jest zamachem na integralność cielesną i godność osobistą człowieka™.

2.    Typowym działaniem jest uderzenie innej osoby (najczęściej ręką). Może to być również np. kopnięcie, popchnięcie, przewrócenie, pociągnięcie za włosy, oblanie wodą lub nieczystościami, zrzucenie nakrycia głowy, okularów, plunięcie w twarz, rzucenie pomidorem, jajkiem ilp.

3.    Naruszenie nietykalności nie pozostawią śladów na ciele lub pozostawia ślady jedynie nieznaczne i przemijające - w postaci np. sińca, niewielkiego zadrapania, obrzęku — ewentualnie powodujące uczucie chwilowego bólu.

4.    Zadanie pokrzywdzonemu kilkudziesięciu czy nawet kilkunastu lub kilku ciosów w klatkę piersiową może jednak zdaniem Sądu Najwyższego - wskazywać, że sprawca działał lakże w zamiarze wywołania c hoćby krótkotrwałego rozstroju zdrowia i może stanowić przestępstwo określone w art. 156 § 1 lub 2 w zw. z art. 1 I § 1 (obecnie art. 157 § l i art. 13 § 1)'""'. W takim wypadku przepis surowszy konsumuje łagodniejszy. Nie ma więc podstaw do kumulatywnej kwalifikacji.

M.    0<lf>owic(l/tAlnoś(’ k.trthi /,i    thnt^/rnui w/rfyA.r/ncisrr < u'lotnej. Lublin

i yy i.

OSNKW 1972/176.

K'f IMAM ( iMIMI