Przestepstwa przeciwko czci i nietykalnosci

Art. 213 Przastępstwn przeciwko czci i nietykalności c.iolesnoj

1990 r. o samorządzie terytorialnym {Dz.U. nr 16, poz. 95 ze zm.) i z tego powodu riie stanowi przestępstwa.

(Wyrok SN z 13 grudnia 1994 r., sygn. WR 207/94, OSNKW z 1995 r. nrS-6, poz. 32; Glosy: J. Satko, „Palestra” z 1996 r. nr 5-6, .s. 257; L. Gar-dockl, PIP z 1996 r. nr 1, s. 110)

Art. 213. § 1. Nie ma przestępstwa określonego w art. 212 § 1, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 § 1 lub 2, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut służący obronie społecznie uzasadnionego Interesu; jeżeli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego.

1.    Art. 213 stanowi przesłanki wyłączające bezprawność czynu (czyli tzw. kontratypy) w odniesieniu do czynów z art. 212 § 1 i 2.

2.    W odniesieniu do czynu z art. 212 § I, czyli pomówienia uczynionego bez pośrednictwa środków masowego komunikowania, bezprawność ulega wyłączeniu, jeżeli zarzut jest podniesiony niepublicznie i jest prawdziwy. Niezależnie od intencji sprawcy i od skutków pomówienia, jeśli podane wiadomości są prawdziwe, a przy tym zostały przekazane niepublicznie, np. wyłącznie do wiadomości jednej osoby - odpowiedzialności nie ma, choćby nawet doszło do utraty zaufania potrzebnego osobie pokrzywdzonej do sprawowania jej funkcji.

3.    Jeśli przedmiotem pomówienia jest prawdziwy zarzut podniesiony publicznie, wówczas rozważenia wymaga społeczny kontekst podniesienia, czy nawet rozgłoszenia zarzutu. Bezprawność publicznego i prawdziwego pomówienia następuje jedynie wtedy, gdy zarzut służy obronie społecznie uzasadnionego interesu. Czy taka obrona społecznego interesu zachodziła, zależy od okoliczności pomówienia. Obrona interesu społecznego wchodzi w grę zwłaszcza wtedy, gdy publicznie uczynione zarzuty mogą służyć ostrzeżeniu innych osób przed nagannym zachowaniem pomówionego, także wtedy, gdy mają służyć skorygowaniu nagannego zachowania osoby pomówionej czy poprawę funkcjonowania pomówionej instytucji. Ta reguła dotyczy obu form publicznego pomówienia, tak bez pośrednictwa mediów, jak i za ich pośrednictwem.

4.    Jeszcze silniej limitowany jest kontratyp w przypadku pomówienia odnoszącego się do życia prywatnego lub rodzinnego. Dla wyłączenia

bezprawności publicznego i prawdziwego zarzutu w odniesieniu do tej sfery życia osoby pomówionej, konieczne jest wykazanie, że sprawca dziatal w intencji zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji nieletniego. Ze sformułowania „ma zapobiec” wynika, że w przepisie chodzi o subiektywne przekonanie sprawcy, źe stawia zarzut dla odwrócenia wymienionych tu niebezpieczeństw.

5. Rozgłaszanie zarzutów wobec tzw. osób publicznych, po to tylko, aby opinia publiczna poznała prawdę o nich, nie mieści się w formule kontratypu z § 2, chyba źe rozgłoszenie ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia i zdrowia albo ma zapobiec demoralizacji nieletniego.

i(JpPonnówienje.koqokolwiek o zarzu ty n i e p rawd zi we ,_uczy.n i o ae.pu^ blicznie czy niepublicznie, za pośredhTćTwem środków masowego ko-muńfRowaniaTczy bez ich pośrednictwa - zawsze pozostaje przestępstwem i kontratyp'z §^_2"nie’Wytgcza jego'b~azprawnośćirNareźy]ednąk pamiętać, że~p rzęs t ę p.s.twą Z..aFt.72T2m q g ą"lż> yćjpppjs I n.i.on a_w.y. I ączn i e -

umyślnie, zatem sprawcy należy wykazać, że podnosząc zarzut,_miaj_

^wia~domość~j~ego nieprawdziwości. Kontratyp nie obejmuje, tak jak odpowiadający mu art. 179 kk z 1969 r., przesłanki dobrej wiary pomawiającego. Dobra wiara nie wyłącza bezprawności pomówienia, ale w określonych warunkach może ona wyłączać możliwość przypisania umyślności pomówienia.

Z orzecznictwa:

1.    Społecznie uzasadniony interes nie może być rozumiany w sposób abstrakcyjny, jest bowiem pojęciem konkretnym i musi wynikać z określonej sytuacji, wymagającej obrony tego interesu nawet z naruszeniem dobrego imienia innej osoby, grupy osób lub instytucji.

Nie każde działanie jest działaniem w obronie społecznie uzasadnionego interesu, lecz tylko takie, które faktycznie ternu służy.

(Wyrok SN z 25 września 1973 r., sygn. V KRN 358/73, OSNKW z 1974 r. nr 2, poz. 27)

2.    Nie stanowi zniesławienia zarzut podniesiony w toku procesu sądowego, pod warunkiem, źe działanie sprawcy zmierza do obrony własnego interesu w sprawie oraz zarzut postawiony jest we właściwej formie i nie zmierza wyłącznie do poniżenia osoby, której został postawiony.

(Wyrok SN z 15 września 1970 r., sygn. V KRN 311/70, niepublikowany; „Przegląd orzecznictwa”: H. Rajzman, NP z 1971 r. nr 3, s. 393)

411