Przestepstwa przeciwko czci 4

Art.216 C7.I-ŚĆ SZC/1-CÓ1.NA

prochów ludzkich lub miejsca spoczynku zmarłego sumowi odrębny typ przestępstwa (art. 262 § I).

3.    Przepis art. 216 § I nie precyzuje sposobów zachowania się sprawcy, używając ogólnego określenia .jjyieważal!. Ze względu na przedmiot ochrony. jaJcim-iost god; I10ŚĆczłowieka, zn zniewagę uważa się y:ielioiViinie..mvlai:/.itj;fCC .godności. WVraŻaj:n:c_ Ickceważciiit>-hil>-oouardo. O tym, czy zachowanie to ma charakter zniewiiżitji|cy, decyduj)) dominujące w społeczeństwie oceny i normy obycztijowc (por. W. Kulesza, 'Zniesławienie i zniewaga, s. 165-169).

4.    Najczęściej zniewaga ma formę wypowiedzi .słownej (użycia słów wulgarnych, epitetów), możeJbyć też, wyrażona w piśmie lub za nornocą wizerunku (np, list

,o.ybraźliwej treści, karykatura) albo obraźliwym gestem demonstrującym pogardę dla danej osoby. Jeżeli sprawca, chcąc znieważyć osobę, narusza tCLilietyJtalnośe cic-losiii) (np.spofr<^!rowTtTTKr~ób't?uiic nieczy.stości;inii)_xkonicczt];i jest kumuliitywna kwitli fikacja'czynu na podstawić przepisów art. 216 § 1 i art. 217 § J.

5.    Omawianego przestępstwa można się dopuścić jedynie w formie działania, •a nic zaniechania. Nic wypełnia więc znamion znieważenia okazanie lekceważeni;?’ np. przez odmowę podania rekLNiejest także zniewagi! niereagowanic naobrażliwe wypowiedzi pod adresem innej osoby, gdyż warunkiem odpowiedzialności za zaniechanie jest niedopełnienie prawnego obowiązku podjęcia określonego działania, a nie tylko obowiązku moralnego wynikającego z dobrych obyczajów (zob. uwagi do art. 2).

~6YW art. 2J6 § 1 ustawodawca określa sytuacje, w których można się dopuścić zniewagi. A więc może ona nastąpić w obecności pokrzywdzonego, a w wypadku znieważających wypowiedzi uczynionych pod nieobecność pokrzywdzonego - warunkiem karalności jcsUdzialanię mibliczneYnp, w czasopiśmie, na zebranin)jdbow zamiarze, aby treść zniewagi dotarła do pokrzywdzonego/np, drogi) korespondencji, za pośrednictwem ttsX)I)3nT7rnrj-)r0znTTrźiruy, że bez działania w takim zamiarze niepubliczne znieważające wypowiedzi formułowane pod nieobecność ich adresata nie wypełniają znamion przestępstwa.

7. Art. 216 $ 2 określa typ kwalifikowany znieważenia, polegający na działaniu za pomocą środków masowego komunikowania (por. uwagi do arl, 212 S 2).

4

S. Znieważenie kogoś jest w zasadzie zachowaniem intencjonalnym, jednakże doktryna i orzecznictwo dopuszcza również możliwość popełnienia tego przestępstwa z zamiarem ewentualnym. Zachodzi on w sytuacji, gdy sprawca godzi się z tym, iż jego zachowanie może naruszyć godność innej osoby, co jednak nie dotyczy działania nic-publicznie i pod nieobecność pokrzywdzonego-w zamiarze, by zniewaga do niego dotarła (podobnie J. Balia i Uy, Komentarz2.s. 167). ibj^Co-^AAJ^ 9. Zmewaaa-tesLprzestcnsiwcm formalnym. Do jeno dokonania nic jest wyntaga-ti^zadejLkoukrgtnv.skutek:'w szczególności by adresat znieważającej wypowiedzi poczuł się dotknięty w swej godności albo by znieważające pismo dotarło do niego. Jest jednak niewątpliwe, że osiągnięcie ..efektu" znieważeni;! ma decydujące znaczenie w realizacji odpowiedzialności karnej za to przestępstwo, któregośogame-odbjoiZtLsię_ z oskarżenia prywatnego (art. 216 $ 5). Jest wiec ono uzależnione od stanowiska i od-

-1X2

czuć po k rzy wd zo n ego (podjęcie przez prokm.iloi a ścigania z urzędu w i rybie arl. 60 k.p.k.jesi w tych sprawach zjawiskiem raczej wyjątkowym).

10.    Art. 216 $ 3 przewiduje możliwość odstąpienia od wymiaru kary w sprawach o zniewaue w wypadku prowokacji i rclor.sjkRiciwsza z tych syningi zachodzi, gdy~ zniewagę spowodowało wyzywające zachowanie się znicważoncim: druga — ittly sprawca odpowiedział wzajemni) zniewagą luli naruszeniem nietykalności cielesnej. _v

Należy podkreślić, że prowokacja i retorsja nie uchylają bezprawności czynu (nic należą do kontratypów), a jedynie uprawniają sad do odstąpienia od wymierzenia kary - bądź to ze względu na laki, iż pokrzywdzony sprowokował zajście, bądź też z uwagi na wzajemność krzywd. Problemem 11 udnym do oceny jest. czy odpowiedź na zniewagę byki bezprawną retorsją, czy leż realizacją prawa do obrony koniecznej przeciwko bezprawnemu zamachowi. Decydujące znaczenie ma tutaj ustalenie, czy działanie sprawcy przynajmniej podmiotowo zmici za lodu obrony czci i godności, czy też zostało podjęte w celu wywarcia zemsty na napastniku (zob. A. Marek, Obrona konieczna tu prawie karnym, Warszawa 1979,s. 43 i n.).

11.    Podobnie jak w wypadku zniesławienia (por. arl. 212 S 3), również w wypadku zniewagi można zasądzić nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cci społeczny wskazany przez pokrzywdzonego (arl. 216 & 4),

Arl. 217. [ Naruszenie nietykalności |

§ I. Kto uderza człowieka luli w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

(j 2. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

§ 3. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

1.    Arl. 217 ij I określa odpowiedzialność kama za pi/cslępsiwo naruszenia niely-kaluości cielesnej człowieka. W jego opisie ustawodawca eksponuje uderzenie, przez co należy rozumieć każde gwałtowne działanie skierowane na ciało człowieka (zada nic ciosu, kopnięcie, szarpanie za włosy itp.j.a ponadto wskazuje na naruszenie nietykalności w inny sposób (np. opluciu.oblanie nicczysiościami).

2.    Omawiane przestępstwo ma charakter materialny, przy czym przez skutek należy rozumieć naruszenie integralności cielesnej, które może się wiązać z. uczuciem przykrości, bólu, poniżenia albo zostawić nieznaczne ślady na ciele (sińce, zadrapania lub obrzęk). W razie spowodowania uszczerb ku na zdrowiu określonego w arl. 156 lub 157 (ciężki, średni i lekki uszczerbek), odpowiedzialność za naruszenie nietykalności cielesnej jest wyłączona w myśl zasady konsumpcji.

3.    Strona podmiotowa przestępstwa naruszenia nietykalności cielesnej polega na umyślności w obu jej formach, tj. zamiaru hc/puśrc Imcy.o lub ewentualnego.