DSCN6866 (2)

2. Schematy rzutów sklepień:

A — Oliwa, kościół Cystersów, prezbiterium, przed końcem XIV w., B — jw. z podkreślonym schematem sklepień krzyżowo-żebrowych z żebrem przewodnim, C — jw. z podkreślonym schematem sklepień o żebrach paralelnych typu „mostowego”, D — Pershore, kościół Benedyktynów, około 1290—1300, E — Ely, katedra, zach. część prezbiterium, 1325—1335, F — York, katedra, prezbiterium, 1361—1405, G — Tewkesbury, 2. ćwierć lub koniec XIV w., H — Golub, kościół paraf., prezbiterium, XIV/XV w., I — Lincoln, katedra, XIII w. ( rys. R. Frazikowa)

rem międzyprzęsłowym, pochodzą ze stosunkowo późnego okresu, zazwyczaj z końca XV wieku, natomiast angielskie są bardzo wczesne. I tak, sklepienie w kościele opackim w Pershore powstało około 1290—1300 r. Identyczne pod tym względem jest także, ogólnie datowane na wiek XIV, sklepienie w opackim kościele Benedyktynów w Milton Abbas. Obydwa charakteryzują się ponadto typowymi w Anglii pełnymi, poprzecznymi żebrami grzbietowymi, które w Oliwie zostały zredukowane w lunetach. Dodać jeszcze należy, że sklepienie w Pershore ma nieco inaczej kształtowane wysklepki. Oprócz tego pełny układ siatki żeber sklepienia oliwskiego można odnaleźć w bardziej rozbudowanych dziełach angielskich, a mianowicie: w zachodniej części prezbiterium katedry w Ely (r. 1325 lub około 1335), w nawie głównej prezbiterium katedry w Yorku (1361—1405), w prezbiterium kościoła opackiego w Tewkesbury (2. ćwierć lub koniec XIV w.) (ryc. 2 D—G).

Zważywszy, iż czas powstania obiektów w

Pershore i Ely jest określony poprawnie, a większość wzorów sklepień przenikała na kontynent, zwłaszcza do Europy Środkowej w formie mniej lub więcej zredukowanej, i opierając się na przytoczonych przykładach jako źródłowych dowodach, nasuwa się nie tylko wniosek, że na sklepieniu prezbiterium w Oliwie powtórzono układ sieci żeber sklepienia w Pershore, lecz także dla historii architektury bardziej ważkie twierdzenie, że Piotr Parler swe sklepienia w Staromiejskiej Wieży Mostu Karola w Pradze stworzył po roku 1380 poprzez daleko idącą redukcję wzorów angielskich.

Angielską proweniencję zdradzają także sklepienia w prezbiterium kościoła paraf, w Golubiu (ryc. 2 H). Powstały one¹ najprawdopodobniej jeszcze w XIV stuleciu lub na początku XV. Można je interpretować jako sklepienia gwiaździste zredukowane o trójpromienie, które winny być rozpięte wzdłuż żebra przewodniego lub jako, omówione wyżej, sklepienie prezbiterium w Oliwie, lecz pozbawione grzbietowych zygzaków.

i

136