DSCN7863

Opis bobra_ 'ifffllHfo'

się jedynie na węchu, słuchu i dotyku. Bóbr widzi kolory, chociaż siatkówka^' więcej pręcików niż dupków. Pozwala to na rozróżnianie kontrastów, kształtu obielą* i ich ruchu. Dobrze znając swe otoczenie szybko spostrzega nowy obiekt odcinaj, się od tła, lub odbijający się na wodzie. Wre to każdy, kto chciał wieczorem obserwo^ bobiy, które nie pojawiły się w ogóle, lub pływały daleko poza zasięgiem szkieł lotnetk Wzrok bobra jest zatem na tyle dobry, na ile jest potrzebny.

Węch bobra pozwala na doskonałą komunikację między członkami rodziny, oą między niespokrewnionymi osobnikami. Bobry znakują zajmowane terytorium stroją bobrowym (castoreum), który niesie kompletne informacje o składzie rodziny, pl$ składającego strój, jego miejsca w hierarchii socjalnej, wieku, zdrowiu, etc. Wydaje $ię że funkcja stroju bobrowego jest bardziej informacyjna, niż odstraszająca. Zapach stroju może również stymulować partnera w okresie rui, wyrażać dominację lub frustrację. Skład chemiczny stroju bobrowego jest bardzo skomplikowany, zawiera ponad 50 złożonych związków, głównie aromatycznych. Świeży ma konsystencję i kolor miodu, utleniając się przybiera barwę lila brązową. Zapach utlenionego stroju nieco przypomina fenol i przy odrobinie wprawy może być łatwo rozpoznawany przez człowieka z odległości do kilkuset metrów. Bobry składają strój na sformowanych przez siebie małych kopczykach, mają one mniej więcej 10 cm wysokości i umieszczone są w pasie około metrową szerokości, licząc od brzegu. Liczba kopców waha się do kilku do kilkudziesięciu. M łatwo można stymulować składanie stroju na sztucznych kopczykach, wykonanych przez człowieka, zwłaszcza wtedy gdy wcześniej potraktuje się je strojem obcych bobrów. Reakcja gospodarzy jest wtedy bardzo silna. Z tego powodu strój jest używany do zwabiania bobrów do pułapek. W Stacji Doświadczalnej PAN w Popielnie boby składały strój na miskach nakrytych metalową kopułą z siatki (Janiszewski, inf. ustna); Strój był wykorzystywany do produkcji szczególnie cennych perfum, jako trwały nośnik bardziej szlachetnych zapachów (Siuda, inf. ustna). Bobry zaczynają składać strój wczesną wiosną proces nasila się późną wiosną - w okresie wychowu młodych i twa do jesieni Strój składany jest jedynie przez osobniki dorosłe. Pewną rolę w komunikacji i znakowaniu terytorium pełni też wydzielina gruczołów analnych.

Zmysł dotyku bobra jest bardzo czuły. Bobry dobrze wyczuwają dłońmi kierunek

i siłę prądu wody, dzięki temu mogą w porę zatrzymać wypływ wody z uszkodzony tamy, delikatnie chwytają drobne przedmioty i dokładnie przeprowadzają toaletę fu®³-Pływanie w mętnej wodzie ułatwiają włosy czuciowe (yibrissy) umieszczone między nozdrzami a górną wargą oraz nad oczodołami. Także dolne siekacze są dobrze unerwio# i stanowią coś w rodzaju zmysłu nacisku - równie precyzyjnie chwytają ziarnko zbo& jak pokaźne pnie drzew, czy kamienie.

5. Biologia bobra

5.1. Rozmnażanie i śmiertelność

Bobry mają gody w styczniu i lutym. W razie niezapłodnienia samicy ruja może się powtarzać 2-5 razy w ciągu sezonu godowego w cyklach 12-14 dni. Kopulacja ma miejsce w wodzie i trwa 0,5-3 minut. Młode rodzą się w maju i czerwcu po 105 - 107 dniach ciąży. Samice dają jeden miot rocznie, w którym w Polsce są średnio dwa młode (maksymalnie sześć). Samica rodzi młode siedzą; na ogonie i pomaga młodym przednimi łapkami, po porodzie starannie je wylizuje. Noworodki ważą około pół kilograma, są pokryte gęstym, jedwabistym futerkiem. Rosną bardzo szybko, w ciągu pierwszych dwóch miesięcy przyrost masy ciała wynosi 40-50 gramów dziennie. Roczne bobry ważą już 8-13 kg a dwuletnie od 13 do 14 kg (Żurowski 1983a, Djoskhin i Safonov, 1972). Młode boberki już w pierwszych dniach życia widzą i potrafią pływać, unosząc się na wodzie. Młodymi opiekują się oboje rodzice, w wychowie pomaga również starsze rodzeństwo. Zdarza się, że małe boberki używają ogona matki do transportu, podobnie gdy są zmęczone pływaniem pływają na grzbiecie matki. Obserwowano przynoszenie przez samce świeżej zielonej karmy do domku z małymi boberkami. Małe bobry żywią się wyłącznie mlekiem matki w pierwszym miesiącu życia. Jest ono bardzo odżywcze i tłuste, zawiera ponad 15 procent tłuszczu i ponad 8 procent białka (Djoshkin i Safbnov, 1972). Dniami głośno popiskują, pełzają po gnieździe i często ssą. Nocą, kiedy rodzice żerują, młode bobry zazwyczaj śpią przytulone do siebie. Fakt urodzenia się boberków jest łatwy do stwierdzenia na podstawie ich głośnego zachowania, szczególnie wtedy, gdy bobry mieszkają w domkach. Można wtedy wykonać nagrania magnetofonowe, pozwala to na dość dokładne określenie liczby młodych w miocie. Trzeba umieścić mikrofon w między gałęziami domku i odejść pozostawiwszy magnetofon na 0.5 - 1 h. W miarę przechodzenia boberków na pokarm zwierząt dorosłych (około 2 miesiąca żyda) zmienia się rytm ich dobowej aktywności. Po zakończeniu ssania zachowują się podobnie jak dorosłe bobry: śpią lub odpoczywają w ciągu dnia, stają się aktywne wieczorem a w gnieździe zachowują się cicho (Żurowski 1983a, 1985).

Bobry żyją do 30 lat, ale okres ich intensywnego rozrodu przypada między 3 -4 a 10 rokiem żyda (Żurowski, 1989). Śmiertelność bobrów w Polsce jest raczej niska. Krytyczne okresy to pierwsze kilka dni żyda, okres przechodzenia młodych na karmę roślinną (około drugiego miesiąca życia) oraz okres wędrówki w poszukiwaniu partnera. Pewne straty mogą wynikać z obecności pasożytów wewnętrznych, walki o terytorium, kłusownictwa, niszczenia biotopów i niepokojenia bobrów (Żurowski, 1989). Czasem

23