DSCN7911

24

w

Bóbr ma grubą skórę, jej grubość na szyi i grzbiecie sięga 6 mm (Dezkin i in., 1986).

Ciało bobra pokryte jest błyszczącym, miękkim i gęstym futrem. Składa się ono z krótkich włosów puchowych o brunatnej barwie z szarosinym odcieniem oraz włosów ościstych. Na brzuchu i bokach głowy włosy są gęstsze i jaśniejsze. Ich gęstość na brzuchu wynosi 23 000/cm², natomiast na grzbiecie - 12 OOO/cm² (Djoshkin i Safonov, 1972). Gęstość futra zmienia się znacznie w zależności od pory roku (tabela 3). Włosy ościste są sztywne, długości do 60 mm, u różnych osobników barwy od żółtobrunatnej do ciemnobrązowej, a nawet czarnej. Decydują one o ogólnym umaszczeniu zwierzęcia. Wśród bobrów w Polsce większość (bo aż 56%) stanowią szczególnie cenne, homozygotyczne osobniki czarne (Żurowski, 1992). Czarne ubarwienie jest cechą recesywną, natomiast osobniki genetycznie dominujące są barwy brunatnej (aguti) i stanowią tylko 44% populacji.

Bobry bardzo dbają o stan swego futra. Czyszczenie futra trwa długo, jest często powtarzane od najwcześniejszego dzieciństwa do śmierci. Zmierzwione, zaniedbane futro świadczy o chorobie zwierzęcia.

Już Hipokrates w 500 r. przed Chrystusem opisywał lecznicze właściwości stroju bobrowego - castoreum (Pilleri, 1986). Pliniusz wspominał o nich w swojej Historia Naturalis (w 77 r.). W wiekach średnich Avicenna (980-1037) powtarzał wiadomości greckich autorów o lekach z bobra.

Nawet Linneusz nie pozbył się przesądów dotyczących castoreum. W swojej pracy z 1734 r. poleca on lapoński zwyczaj dodawania stroju bobrowego do tabaki (Pilleri, 1986).

Dopiero później, na skutek postępów fizyki i chemii, obalono mity związane z leczniczymi właściwościami castoreum.

Castoreum jest wytwarzane przez gruczoły prepucjalne. Są one u bobrów bardzo rozwinięte i osiągają 8 cm długości, 5 cm szerokości i 2,5 cm grubości (Pilleri, 1986). Mają postać dwóch dużych worków. Ich nabłonek wydziela strój. Strój jest brunatną, miękką w konsystencji masą o charakterystycznym zapachu i smaku. W przeszłości był używany do łagodzenia bólów artretycznych i jako środek uspokajający. Obecnie służy jako utrwalacz w przemyśle perfumeryjnym (Pilleri, 1986). Współczesne podręczniki farmakologiczne nie polecają stroju bo-

TABELA 3. Gęstość futra bobrów w zależności od pory roku (średnia liczba włosów na cm²)

Kategoria włosów	Zima			Lato
	grzbiet	boki	brzuch	grzbiet	boki	brzuch
Okrywowe	49	48	57	23	12	17
Ościste	47	36	115	117	104	119
Puchowe	23200	25000	27 000	13900	15 700	18 700

browego jako leku. Północnoamerykańscy traperzy używają stroju bobrowego jako feromonu (atraktanta) zanęcającego bobry do pułapek (Hill, 1982).

Rozmiary i masa ciała

[ Bóbr jest największym przedstawicielem europejskich i północnoamerykańskich gryzoni. Dymorfizm płciowy praktycznie u bobrów nie występuje i dlatego bardzo trudno określić ich płeq. Dorosłe samice są cięższe od dorosłych samców. Młode bobry zwiększają masę ciała podczas pierwszej zimy ich życia, a masa dorosłych bobrów spada zimą (Żurowski i Kasperczyk, 1986). Masy ciała bobrów podano w tabeli 4, natomiast wymiary w tabeli 5.

TABELA 4. Masa ciała dorosłych bobrów

Gatunek/populacja		Masa ciała w kg			Źródło
		X	min. - maks.	N
Bóbr europejski
Wschodnioniemiecka
samce		23,4	20,0-28,5	54	Piechocki, 1989
samice		26,2	22,5-36,0	58
Suwalska
samce		19,5	15,5-24,0	24	Żurowski
samice		20,5	15,0-24,5	27	i Kasperczyk. 1966
Białoruska		18,1	10,0-27,0	30	Sałonov i Savełjev. 1992
Woroneska		17,6	13,1-27,5	— •	DjosNdn i Safoncw, 1972
Dalekowschodnia		23,4	19,9-29,5	27	Safooov i ŚaveQev, 1992
Bóbr kanadyjski			11,0-26,0	—	Jenkins i Busher. 1979
			16,0-31,5	—	Hill; 1982
TABELA 5. Wymiary ciała dorosłych bobrów (cm)
Gatunek/	Długość ciała		Długość Szerokość		Długość Długość ucha
populacja			ogona ogona		tylnej stopy
		N	N	N	N	N
Bóbr europejski						|
Wschodnio-
niemiecka
samce	113-134	54	29-33 54 —		17-20 52 2,9-4,5	45
samice	118-140	58	29-34.5 58 —		17-21 53 3,0-4,5	44
Woroneska	114	60	29 60 13,5	60	17 60	2)
Suwalska	90-110		20-25 11-17		15-18 3-4
Bóbr kanadyjski	100-120	—	26-32 9-20		16-20 2,3-2,9	3)

1) Piechocki, 1989, 2) Osbom, 1953, 3) Lavrov, 1981.