DSCN9532

WITO*

cześć ideologu poety, s którą się one wiążą. Ich wagi w niczym to bń umniejsza, t szczególnie ich całkowitej odrębności na tle dawniejszej i współczesnej im poezji Słowackiego. Pogrzeb kapitana Mz tjsnero. Sowtaski w okapach WoH, Narodzie mój, Snycerz bpi wkiAiinny. Wspomnienie pani de St. Marcel 9 domu Onm—ijt i wielu epigramatów, to są klejnoty główne wykute w walce poety o nowy styL Lapidarna zwięzłość tych liryk, natężenie uczucia i prostota obywają się zupełnie bez romantycznego fundamentu. Rzecz jasna, że nie tylko one charakteryzują lirykę poety a jej lat ostatnich. W potrzebie jej romantyczny fundament służy również ideom poety w sposób przepojony żarem przeżycia i prawdy, który sprawia, że nie o fundamencie owym pamiętamy. lecz o prawdzie uczucia surowej i jednoznacznej:

O bracia moi! kiedy knytem leżę

A proszę Boga o kraj. o cało wieka —

To ad się zdaje. io tętnią rycerza

A wróg x piorunem praed nimi ucieka...

Chcę biec — lecz kiedy aa blask gwiazd wynidę.

Gwiazdy mię drwiące pytają, gdzie idę.

0    gwiazdy zimne, o świata szatany.

Wasze mię wreszcie niedowiarstwo zwali...

Jat prawie jestem człowiek obłąkany.

Ciągle powiadam, te kraj się juk pali.

1    na świadectwo ciskam ognia zdroje —

A to się pall tylko serce moje!—

XI

Wielkość Juliusza Słowackiego i trwałe wartości jego dorobku mierzone być mogą tylko najwyższą w literaturze polskiej miarą — miarą Adama Mickiewicza. Ci dwaj twórcy sprawili, że romantyzm polski przeorał głęboko życie narodu, że odzwierciedlił jego najwyższe wzloty patriotyczne, że jako epoka w rozwoju kultury narodowej został czołową w ogóle epoką literatury połałoej.

Słowacki był poetą postępu, rewolucji i ludu. Lud rozumiał szerzej.. nie tylko jako chłopstwo. Szerzej też od innych roman-

lxxxh

tvfcó* pojmował narastające przeciwieństwo między sprawą j^_{u A} roswojem kapitalizmu. Przeczuwał. o ile kapitalizm jest postępowy* ale wiedział też i świadczył wieloma ze swoich pism, it postęp kapitaUstyczno-burżuazyjny nie daje się pogodzić t postępem dla dobra ludu.

W gagadnienisch walki narodowo-wyzwoleńczej wypowiedział gie jako ideolog i poeta w sposób niemniej postępowy, bo stale wiąśąc te zagadnienia s doświadczeniem walki klasowej okresu. j«go analiza warunków tej walki odbyła się przez stworzenie łańcucha bohaterów romantycznych a jednocześnie szlacheckich rewolucjonistów. Poeta odczytał dogłębnie sens społeczny tego łańcucha i przeprowadziwszy krytykę — rozstał się z jego reprezentantami. Po tym rozstaniu myśl jego zeszła między bohaterów pozytywnych, którzy stają u boku ludu. Jeszcze później — myśl jego wkroczyła w zagadnienie walki narodowowyzwoleńczej już bez żadnych pośredników. Mówiła wprost o warunkach tej walki, o rewolucyjnym ludzie, jako jej jedynej sile napędowej, stawała w jednym z nim szeregu. Udziałem swoim w klasowej i narodowo-wyzwoleńczej problematyce epoki poezja Słowackiego spięła się twardo z przemianami, jakie w narodzie polskim zachodziły w epoce romantyzmu.

O sprawach współczesności mówił on w dziełach swoich przeważnie sa pośrednictwem tematów historycznych. Tematy te nie tylko tworzyły u niego ilustrację i maskę dla problemów przeżywanej epoki. Postępowa wielkość hisfcoryzmu poety polegała na tym, że genialnie pojmował on i ukazywał w historii narodowej ciągłość zawartych w niej problemów, walki i konfliktów, i doprowadzał tę ciągłość do współczesnego mu dnia. Tak usta wiony historyzm nie służył chwalbie przeszłości, lecz budowie przyszłej historii narodu przez jego nowe warstwy. Wszystkie przeto wyznaczniki postępowości polskiego romantyzmu, a mianowicie wałka klasowa okresu, walka narodowo-wyzwoleńcza oraz przemiany narodu polskiego na naród burżuazyjny, bogate i rozległe miejsce znalazły w jego dziele, przełożone stale na mowę poezji twórczej i nowatorskiej.

LXXXin