DSC
66 resize

W ostatnich latach wielu badaczy próbowało tworzyć metody oceny inteligencji oparte na pojęciu strefy najbliższego rozwoju. Często stosowaną strategią badawczą jest procedura „test — trening - test”. Polega ona na tym, że najpierw dziecko samo próbuje rozwiązać szereg problemów (podobnie jak w testach inteligencji). Po określeniu w ten sposób aktualnego poziomu, badacz dostarcza standaryzowanego zestawu podpowiedzi, które mają pomagać w szukaniu rozwiązań. Podpowiedzi są uszeregowane stopniowo tzn. zaczyna się od bardzo niewielkich i pośrednich ułatwień, dając następnie coraz wyraźniejsze wskazówki, aż dziecko dojdzie do rozwiązania. Strefę najbliższego rozwoju dziecka w odniesieniu do danego rodzaju problemów określa się na podstawie liczby wymaganych podpowiedzi - im mniej ich potrzeba, tym szersza strefa. W końcowej fazie stawia się przed dzieckiem problemy w różnym stopniu podobne do tych, przy których udzielano pomocy. Ta faza dostarcza miary zdolności dziecka do przenoszenia umiejętności nabytych przy pomocy dorosłego. Badania w których stosowano ten rodzaj podejścia potwierdziły pogląd Wygotskiego, że testy inteligencji dostarczają niepełnego obrazu inteligencji dziecka.

Opisywany powyżej kontekst odnosił się do znaczenia strefy najbliższego rozwoju dla metod oceny inteligencji. Jednak w teorii Wygotskiego także interakcja społeczna jest podstawowym mechanizmem dzięki któremu inteligencja się rozwija. Dzieci czerpią wiedzę i kształtują swoją inteligencję dzięki interakcjom z innymi (zwłaszcza małe dzieci w kontakcie ze swoimi rodzicami).

Na tym aspekcie teorii również koncentruje się wiele współczesnych badań, w których autorzy starają się określić kiedy i jak rodzice uczą swoje dzieci nowych umiejętności i jak dzieci je przyswajają. Prace prowadzone w tym nurcie potwierdziły, że dzieci często mogą przy odpowiedniej pomocy dorosłego wykonać zadania, z którymi nie są sobie w stanie poradzić samodzielnie. Szczególnie duże zainteresowanie budzi metoda nauczania, którą można określić jako wspieranie. Polega ona na tym, że rodzice wciąż dostosowują wielkość pomocy do poziomu funkcjonowania dziecka, przechodząc od wyraźnego, bezpośredniego instruowania, gdy dziecko sobie nie radzi, aż do stosowania bardziej pośrednich i wymagających form pomocy, gdy zbliża się do samodzielności. Jest to efektywna metoda nie tylko osiągania doraźnych sukcesów, lecz także kształtowania zdolności niezbędnych do samodzielnego rozwiązywania problemów w przyszłości.

W pracach Wygotskiego można znaleźć trzy charakterystyczne idee przewodnie:

•    Procesy umysłowe jednostki kształtowane są przez czynniki kulturowe, społeczne i instytucjonalne. Nie potrafimy zrozumieć rozwoju dziecka koncentrując się jedynie na jego indywidualnym zachowaniu. Musimy poznać także świat społeczny, w którym dziecko żyje i rozwija się.

•    Uczenie się poprzedza rozwój (podczas gdy Piaget sądził, że rozwój poprzedza uczenie się).

•    Wychowawca powinien uwzględnić dwa poziomy rozwoju - aktualny i potencjalny.

•    Zdaniem Wygotskiego, testy inteligencji nie mogą służyć przewidywaniu przyszłych osiągnięć szkolnych, ponieważ nie uwzględniają tego, co jednostka może osiągnąć z czyjąś pomocą.

MECHANIZMY ZMIAN ROZWOJOWYCH

Jednym z ważnych zadań psychologii rozwoju człowieka jest wyjaśnienie podłoża zachodzących w ciągu życia zmian oraz ustalenie prawidłowości, jakie rządzą przebiegiem zjawisk rozwojowych, czyli poszukiwanie mechanizmów rozwoju psychicznego.

Prawidłowości rozwojowe - procesy (mechanizmy, zasady, prawa), mające podłoże biologiczne jak i społeczne, towarzyszące zmianom rozwojowym. Ich charakterystyczną cechą jest to, że dotyczą całokształtu zjawisk rozwojowych w aspekcie dynamicznym, progresywnym. Ta właściwość odnosi się do pewnych procesów, takich jak: dojrzewanie, uczenie się, socjalizacja, wdrukowanie i in.