DSC
86 (10)

108    4. Monachlnony - witaminy K

prolrombinogon czynnik X prolromblna

fibrynogen

turami fosfolipidowymi, pochodzącymi z upostaciowanych ciałek krwi

prolromboklnaza

Rys. 4.15. Uproszczony schemat enzymatycznej konwersji fibrynogenu , pod dzieleniem trombiny    "S

Z dotychczasowych ustaleń wynika, że protrombina, czynnik X i ropina tworzą się przy udziale witaminy K.

Protrombina jest wytwarzana w wątrobie, a jej stężenie we krwi doro_sj zdrowego człowieka wynosi w normie ok. 150 mg w litrze. W przynfl^ awitaminozy K poziom protrombiny we krwi jest znacznie niższy ₀₍j * wartości

Wyniki najnowszych badań pozwoliły stwierdzić, że w cząsteczce p_rał, Iowo uformowanej protrombiny występuje kwas y-karboksyglutanji_no^l< dzięki któremu protrombina mocno wiąże jony wapniowe Ca²⁺ na zasy tworzenia kompleksu chelatowego. Kompleks taki łatwo łączy się ze str^

tek. Kaskadowy proces krzepnięcia krwi zostaje zapoczątkowany w mome_n, uszkodzenia naczynia krwionośnego, kiedy to z płytek krwi uwalniają wzmiankowane struktury fosfolipidowe.

Protrombina osadzona na błonach fosfolipidowych ulega pod wpływem u. czynnika X przekształceniu w trombinę, przy czym fragment polipeptydowegg łańcucha protrombiny (od strony N-końcowego aminokwasu) wraz ze zwiąjj nym wapniem, odłącza się i w wyniku tego powstaje trombina. Ta ostatnia przechodzi do osocza i oddziałuje na fibrynogen, z którego tworzy się fibryna

Z tego co powiedziano wyżej wynika, że krzepliwość krwi nie może byj zbyt mała, bo grozi to zbytnią utratą tego życiodajnego płynu przy najmniej, szym nawet zranieniu, ale też nie powinna być za duża, gdyż mogłyby $j, tworzyć skrzepy wewnątrz naczyń krwionośnych co niesie ze sobą wielkie niebezpieczeństwo dla zdrowia, a nawet życia człowieka. A zatem proces ten musi podlegać ścisłej regulacji, czyli obok czynników zapewniających właściwą krzepliwość krwi istnieją specyficzne inhibitory tego procesu, np. antytrombim, Zachowanie określonej równowagi między trombiną i antytrombiną jest warunkiem koniecznym dla szybkiego tworzenia się skrzepu w miejscu zranienia i po zatamowaniu krwotoku skutecznego inaktywowania trombiny, aby nie dochodziło do powstawania zakrzepu w innym miejscu.

4 0 Ofcjąwi j t»# aku lut» ni Otto buru. błpor wltnminuro I łotoyomotl 109

4 9 Objawy braku lub niedoboru; hiperwitaminoza i toksyczność

\V normalnych warunkach przy stosowaniu miewanej, tj. ro-.luiiui /swci/ę _>ir, iltci) lud/ic nie cierpią i powodu niedoboru witaminy K, tym bardzie) ze nulroflora jelitowa syntetyzuje określone ilości menachinonóu i stanowi inac/ącc źródło tej witaminy dla organizmu gospodarza (do 50% ogólnego zapotrzebowania), Niemniej jednak spotyka się przypadki awitaminozy K, zwłaszcza u starszych osobników /. zaburzeniami czynności trawienia wywołanymi np. niedostateczną ilością żółci, medomagamami wątroby łub obniżoną zdolnością wchłaniania w jelicie cienkim. Najistotniejszym symptomem niedoboru witaminy K jest hipoprotrombinemia, tj. obniżony, w porównaniu z normą, poziom protrombiny we krwi.

Najczęściej na niedobór witaminy K narażone są noworodki, których przewód pokarmowy jest pozbawiony mikroflory jelitowej, a ponadto nie otrzymują one od matki wystarczającego zapasu tej witaminy.

Hemoragia i pewne specyficzne rodzaje hemofilii to najbardziej typowe objawy awitaminozy K. Hemoragia dotyka przede wszystkim noworodków, a zatem wymagają one kuracji K-witaminowej. Niemowlęta, zwłaszcza tuż po urodzeniu, mają wyraźnie obniżony poziom protrombiny, aczkolwiek z upływem czasu poziom ten rośnie, zwłaszcza od momentu rozpoczęcia wchłaniania pokarmów w przewodzie pokarmowym. Różnego rodzaju leki, szczególnie leki antybakteryjne — antybiotyki i sulfonamidy — powodują niemal całkowite wyjałowienie przewodu pokarmowego i w takich przypadkach konieczne jest zapewnienie zwiększonej podaży witaminy K z zewnątrz, tj. przede wszystkim z pokarmem.

Filochinon (witamina KJ jest w zasadzie nietoksyczny. Niekiedy, szczególnie po iniekcji, pojawiają się reakcje alergiczne, nadciśnienie czy też bóle serca, ale są to rzadkie przypadki.

Menadion (witamina K₃) podawany jest kobietom ciężarnym na krótko przed porodem, a także noworodkom, w celu zapobiegania krwotokom (u kobiet) i tzw. skazie krwotocznej (u niemowląt).

Zazwyczaj noworodkom podawany jest rozpuszczalny w wodzie analog menadionu, tzw. wikasol, w dawkach od 5 do 25 /tg dziennie, drogą pozajelitową, czyli parenteralnie. Nie można jednak zapominać, że menadion w dużych dawkach wykazuje pewne działanie toksyczne, jako że jest to syntetyczny preparat, nie występujący w przyrodzie. Jest wielce prawdopodobne, że niepożądane uboczne efekty stosowania menadionu związane są z jego podatnością (co jest cechą charakterystyczną wszystkich chinonów) na jedno-elektronową redukcję do rodników semichinonowych. W obecności tlenu cząsteczkowego rodniki te ulegają z powrotem utlenianiu do postaci chinono-