DSC76

, nctnla na i wcześniejsze stadium wierzeń ludzkości. Podwójny zatem zawód, wytłumaczony wiekiem Durkheima, który sie naukowo w minionym stuleciu.

^ Autor podnoszący totemizm do rangi najstarszej religii ludzko-, • _w latach dziesiątych obecnego wieku (co prawda ojciec Wil-hohn Schmidt podejmuje również tematykę genetyczną w tymże _samvm roku i później w Der Ursprung der Gottesidee. Histo-risch-kritischer Teil, Munster 1912, ale nim powodowała bardziej misjonarska gorliwość niż względy naukowe — patrz rozdział VII) i nie wyjeżdżający poza Europę, to już wtedy anachroniczne zjawisko. Istotnie, nigdy nie zapuścił się do Centralnej Afryki, Australii czy Nowej Gwinei, a przecież dożył momentu, kiedy badania etnologiczne zaczynały już precyzować swe metody i uczyć się cierpliwego empiryzmu (Leo Frobenius, Fritz Grabner). To zapóźnienie Durkheima dostrzega ojciec Schmidt. .,Przyczyna... leżała w tym, że dojrzewanie dzieła przeciągnęło się tak długo, iż w międzyczasie postęp całej etnologii i historii religii dokonał znacznego kroku naprzód” ³.

I doprawdy *trzeba było geniuszu intuicji u tego promotora socjologii, aby z perspektywy Paryża odgadnąć cały szereg cech społeczeństwa totemistycznego,- co potem potwierdziły badania terenowe* Ten przeczuty totemizm będzie potem przedmiotem podziwu ze strony takich badaczy polowyeh, jak Bronisław Malinowski czy amerykańscy etnologowie z Ruth Benedict na czele, choć krytykowano go za wiele czczych teoretyzowań.

Do studiów nad australijskim totemizmem (podtytuł stanowił w Podstawowych formach życia religijnego właściwie tytuł) skłoniła Emila Durkheima metoda historycznogenetyczna, tak bardzo wzięta w XIX wieku i tak bardzo zdyskredytowana w sto la! później. Wierzył gorąco w wartość metody genetycznej, żył wiara człowieka dziewiętnastowiecznego, przeniesionego czysto forma 1-^nie w następne stulecie. ,,Aby zdać sobie sprawę z organizacji społecznych w określonej społeczności... trzeba porównać formę które przedstawiają one nie tylko u ludów tego rodzaju spoi, v ności... Nie można wytłumaczyć faktu społecznego o pewnym stopniu złożoności inaczej niż pod warunkiem prześledzenia jegi

rozwoju całościowego poprzez wszystkie rodzaje społeczne (espe ces sociales)” ⁴.

Przekonanie o stałym, nieuchronnym rozwoju form życia -

. k    .    117