DSC16

Bank i kredyt 125

Dalsze możliwości kreacji pieniądza przez banki wiążą się z pieniądzem bezgotówkowym , uczestniczącym początkowo jedynie w operacjach pośredniczących związanych z dokonywaniem rozliczeń między klientami banku.

Aby dokonywanie takich rozliczeń było możliwe, klient musiał wpłacić do ban-ku pewną sumę pieniędzy, a upowszechnienie banknotów sprawiło, że coraz częściej właśnie one były deponowane w banku.

Wpłacenie gotówki do banku wiązało się z otwarciem tzw. rachunku bieżącego, którym klient mógł swobodnie dysponować. Operacja taka nosi nazwę wkładu pierwotnego i polega na zamianie pieniądza gotówkowego na bezgotówkowy.

Doświadczenia banków wykazywały, że tylko niewielka część zdeponowanych wkładów zostaje podjęta w gotówce, na ogół zaś rozliczenia dokonywane są w sferze bezgotówkowej (zapisy na rachunkach bieżących). Ponieważ codzienne wypłaty i wpłaty gotówki wzajemnie się kompensują, dla zabezpieczenia płynności pracy banków w przypadku wystąpienia nadwyżki wypłat nad wpłatami wystarczy utrzymanie jedynie pewnej rezerwy gotówki. Pozostałą część zasobów gotówkowych można przeznaczyć na udzielenie kredytu. Jeżeli kredyt został udzielony w formie otwarcia rachunku bieżącego, to operacja taka nosi nazwę wkładu pochodnego. Wkład pochodny, podobnie jak wkład pierwotny, może posłużyć przy zatrzymaniu pewnej rezerwy gotówkowej do udzielania kredytu.

Załóżmy, że wkład pierwotny wynosi 1000 jednostek pieniężnych, a rezerwa gotówkowa 10%. Wówczas bank może udzielić kredytu w wysokości 900 jednostek pieniężnych, 100 zatrzymując jako rezerwę gotówki. Jeżeli klienci część otrzymanego kredytu w wysokości 800 jednostek wpłacą do banku na rachunek bieżący, to łączna suma wkładu pierwotnego i pochodnego wyniesie 1800 jednostek. Rezerwa gotówkowa od tej sumy stanowi 180 jednostek. Pozostałość zasobów gotówkowych, czyli 720 jednostek, można przeznaczyć na udzielenie dalszych kredytów. Warunkiem takiego rozwoju stosunków kredytowych jest duży popyt na kredyt ze strony przedsiębiorstw i ludności oraz wykorzystywanie kredytów do płatności dokonywanych za pośrednictwem banków. Natomiast czynnikiem skłaniającym banki do ekspansji kredytowej jest motyw maksymalizacji zysku związanego z pobieranym przez banki oprocentowaniem kredytów, które jest zawsze wyższe od oprocentowania wkładów.

Z powyższego wynika, że kreacja pieniądza zarówno gotówkowego jak i bezgotówkowego ma charakter kredytowy.

' Rozwój operacji bankowych powodował wzrost znaczenia banków w gospodarce. Obecnie znaczenie to rozpatrywane jest najczęściej w dwóch płaszczyznach:

Pieniądz papierowy jest nazywany także pieniądzem gotówkowym.