DSC22

131

Bank i kredyt

Dodatkowe możliwości zwiększenia rozmiarów udzielanych kredytów bankowych stworzyła ewolucja systemu pieniężnego. Dopóki w obiegu występował jedynie pieniądz kruszcowy, wielkość pożyczek uzależniona była od jego tezauryzacji, tę zaś ograniczały rozmiary produkcji kruszców szlachetnych. Udzielanie kredytu było uwarunkowane czasową rezygnacją z dysponowania określoną sumą pieniędzy przez właściciela (posiadacza wkładu bankowego).

Rozpowszechnienie pieniądza papierowego (nawet przy zachowaniu jego wymienialności na kruszec) spowodowało zmiany w mechanizmie udzielania kredytów. Praktyka działania banków wskazywała, że wkłady^{1 2 3 4} (dotyczy to także wkładów a viśta) nie są nigdy jednocześnie podejmowane przez wszystkich właścicieli. Operacje kredytowe mogą więc, przynajmniej w pewnym zakresie, opierać się na zasadzie równoległego dysponowania środkami pieniężnymi przez wierzyciela (posiadacza wkładu bankowego) oraz dłużnika (korzystającego z kredytu).

W tej sytuacji kredyt staje się instrumentem kreacji pieniądza, pełniąc nową, nie występującą w systemie pieniądza kruszcowego funkcję — emisyjną.

Istota funkcji emisyjnej kredytu bankowego wynika z wpływu, jaki operacje udzielania i spłaty kredytu wywierają na ilość pieniądza w obiegu. Udzielenie kredytu oznacza wprowadzenie do cyrkulacji nowego pieniądza, spłata kredytu natomiast oznacza wycofanie pieniądza z obiegu. Ponieważ banki równocześnie udzielają kredytów i przyjmują spłaty kredytów wcześniej zaciągniętych, różnica kwot wynikających z tych operacji wskazuje na powiększenie lub pomniejszenie rozmiarów obiegu pieniężnego.

Obok funkcji emisyjnej kredyt bankowy pełni także funkcję dochodową i kontrolną.

Funkcja dochodowa kredytu występuje wówczas, gdy udzielenie kredytu i jego spłata nie są realizowane w tym samym okresie. Wówczas udzielenie kredytu powoduje czasowe powiększenie dochodów kredytobiorcy, daje mu to możliwość dokonania wydatków w zwiększonej skali. Natomiast w okresie spłaty kredytu kredytobiorca zmuszony jest ograniczyć swoje wydatki, ponieważ spłaty rat kredytów oraz oprocentowanie absorbują część jego dochodów.

Funkcja kontrolna kredytu bankowego jest związana z powstawaniem szczególnego rodzaju powiązań między bankiem jako kredytodawcą a kredytobiorcą. Przed udzieleniem kredytu bank sprawdza tak zwaną zdolność kredytową potencjalnego kredytobiorcy, czyli możliwość spłaty kredytu wraz z opro-

1

przyjmowały na siebie rolę wierzyciela w stosunku do wymienionego w wekslu dłużnika,

2

czyli udzielały kredytu na okres pozostający do terminu płatności weksla, pobierając za

3

to wynagrodzenie w postaci dyskonta.

4

Wkłady bankowe można podzielić na terminowe (wówczas wierzyciel z góry określa, na jaki okres lokuje środki pieniężne w banku) oraz zwrotne na każde żądanie (tzw a visla).