DSC18

Bank i kredyt 127

mających wymienialność pieniądza na złoto. Obecnie zadania banków centralnych są bardzo zróżnicowane. Powszechnie przyjmuje się jednak, że każdy bank centralny pełni trzy funkcje: emisyjną, banku banków oraz banku państwa (banku gospodarki narodowej).

Funkcja emisyjna banku centralnego jest związana z monopolem emisji pieniądza gotówkowego. Bank centralny odpowiada za wprowadzenie do obiegu odpowiedniej ilości tego pieniądza. Ponadto bank centralny wywiera wpływ na rozmiary kreowanego przez banki handlowe pieniądza bezgotówkowego.

Wiąże się to z drugą jego funkcją — banku banków.

Jako bank banków bank centralny wpływa na rozmiary kredytów udzielanych przez inne banki, a więc i na wielkość obiegu bezgotówkowego pieniądza, posługując się następującymi instrumentami:

-    wysokością stopy redyskontowej lub też stopy oprocentowania kredytu refinansowego i lombardowego,

-    wysokością stopy minimalnych rezerw obowiązkowych banków handlowych,

-    operacjami otwartego rynku.

Zadania banku centralnego w ramach funkcji banku banków mogą być związane także z nadzorem nad działalnością innych banków.

/Trzecią funkcją banku centralnego jest funkcja banku państwa. Bank centralny prowadzi rachunki rządowe, przeprowadza w imieniu państwa operacje finansowe w kraju i za granicą, skupuje i sprzedaje państwowe papiery wartościowe. Bank centralny jest również ośrodkiem dysponującym zapasami złota i dewiz, skupuje i sprzedaje waluty i dewizy. Bank ten kontroluje przebieg operacji kredytowych z zagranicą dokonywanych przez inne banki, sam także może zaciągać kredyty zagraniczne.

Utrzymuje kontakty z bankami centralnymi innych krajów oraz międzynarodowymi instytucjami finansowymi.

Banki handlowe (operacyjne, komercyjne) stanowią najliczniejszą grupę banków. Są to z reguły banki uniwersalne wykonujące wszystkie operacje bankowe. Banki te udzielają kredytów na różne okresy⁵, gromadzą depozyty, dokonują rozliczeń, świadczą także inne usługi, np. informacyjne, doradcze. Banki operacyjne uczestniczą również w obrocie papierami wartościowymi jako pośrednicy lub podmioty zawierające transakcje na własny rachunek, jednakże zakres tych operacji jest zwykle ograniczony przepisami prawa. Działalność banków operacyjnych cechuje:

-    samodzielność oznaczająca możliwość prowadzenia własnej polityki kredytowej i lokacyjnej,

-    dążenie do maksymalizacji zysku.

¹ W przeszłości w niektórych krajach występowały ograniczenia w zakresie udziela-^nia przez banki operacyjne kredytów długoterminowych.