DSC30 (2)

w myślenie od dwóch upraszczających schematów: / jednej Strony od przekonaniu, że pro-cc* mv>lo»\ jen zdeterminowany przez własna osobowość i wrodzone uzdolnienia a z dni-gk). te na kształt myślenia ma decydujący wpływ zewnętrzna rzeczywistość, to na czym jest skoncentrowana uwaga jednostki¹'¹.

Aby napisać wypracowanie, odrobić lekcję z angielskiego, napisać rozprawkę na uniwersytecie, podobnie jak przy tapetowaniu pokoju, gotowaniu zupy. czy organizowaniu podróży można sobie wyobrazić dwojakie oddziaływanie nauczyciela. Pierwsze można nazwać wykładem fachowca. Druga metoda to pomoc psychologa, który indywidualnie omawia z osoba uczącą sic. jakie powinna stosować metody uczenia się. Myślę, że trzeba poszukiwać trzeciej drogi. Najlepszym metodologiem, który może odpowiedzieć na pytanie: Jak ja mam się uczyć? jest sam podmiot uczący się. Osoba zabierająca się do nauki powinna podjąć własna refleksję, mając* doprowadzić do wypracowania strategii uczenia się. od analizy własnej sytuacji. w której się znajduje. Uczeń powinien sobie zadawać pytania, czy stosowane przez niego metody uczenia są skuteczne pod względem poznawczym i czy odpowiadają mu pod względem emocjonalnym, jakich wymagają nakładów, ile pochłaniają czasu, która metoda jest bardzie) skomplikowana i wreszcie na końcu ważne i niedocenione pytanie: Czy dana metoda jest przyjemna, czy też raczej wiąże się z nią uczucie smutku, przygnębienia?

Poprzez uczenie się jednostka tworzy sama siebie, przekracza własne uwarunkowania osobiste, uwarunkowania wynikające z własnej biografii. Ale również z punktu widzenia przyswajanej wiedzy uczenie się nie jest jedynie przyswajaniem schematów, nie jest czymś odtwórczym, nic jest prostym powieleniem przyswajanego materiału. Myślę, że właśnie poprzez mctapo/minie. czyli refleksję nad procesem uczenia się, poprzez refleksję nad interakcją zachodząca pomiędzy jednostką, a uznanymi za obiektywne treściami podawanymi w trakcie nauczania, realizuje się przekaz kulturowy, przekaz który z konieczności ujednolica. gdyż jest to podawanie tych samych treści każdemu uczniowi, ale który jednocześnie nie powinien tłumie indywidualności jednostki. Mam nadzieję, że refleksja nad stosowanymi przez jednostkę metodami przyswajania wiedzy może przyczynie się do stworzenia wizji przekazu kulturowego, który byłby uniwersalny, czyli byłby podawaniem pewnych jednolitych treści, ale który by równocześnie nie tłumił różnic indywidualnych, a wręcz odwrotnie, promował pluralizm.

Mctapoznanie jest czymś więcej niż tylko kolejną nowością pedagogiczną. Uczenie refleksji nad metodami uczenia się jest istotne również z tego względu, że współczesne pokolenia młodzieży, która przychodzi do szkoły żyją na co d/icn w środowisku przęślymulowanym. które nie skłania do podejmowania jakiejkolwiek refleksji nad tym jak się uczyć. Podejmowanie refleksji nad własnym uczeniem się może być realizowane w ramach szerszego kierunku porad metodologicznych, które powinny być udzielane uczniowi. Udzielanie porad metodo logicznych jest jednym z ważnych zadań nauczyciela. Refleksja nad sposobami uczenia się. refleksja stymulowana przez nauczyciela, jest ważnym czynnikiem, dzięki któremu uczeń staje się kimś. kio świadomie pobiera wiedzę. Dzięki takiej refleksji uczeń wie czego się uczy. przyswajana wiedza nie jest martwą i może dalej rozbudowywać zasób swojej wiedzy, jeśli będą go do tego zmuszały okoliczności.

To co piszę może rodzić niepokój, że wdrażanie meta poznania będzie prowadziło do roz-wepa nadoptfkunczołci w stosunku do ucznia i że w efekcie będzie to prowadziło do atomi-eacji nauczania, które może się przekształcić w udzielanie przez nauczyciela porad indywidualnych. Metapo/nanic może budzie również inne niedobre skojarzenia z postawą ■Mdyrcfcfywuą hib obawy, że cnłc nauczanie przekształci się w psychoterapię. Wobec takich obaw chciałbym zwrócić uwagę na fakt. że opisany przeze mnie proces meta poznania jest bardzo wymagający pud względem intelektualnym. Refleksja nad procesem uczenia się ma być .trzecią dragą' pomiędzy z jednej struny nauczaniem sztampowym, odtwórczym, kształtują-cym wszystkich _na jedno kopyto", a z drugiej strony „przegięciem" psychoterapeutycznym.

Które rocie prowadzić do tego, że nauczanie przekształca mc w niezobowiązujące połudus/ki nauczyciela z uczniami. Poważnie potraktowana rcfkluja nad uczeniem sic jest konfrontacja i różnymi fenomenami związanymi z funkcjonowaniem intelektualnym jednostki. Taka konfrontacja nie jest łatwą, a wnioski z mej płynące mogą byt nieraz trudne do zaakceptowania.

Chce zwrócić również uwagę na kilka niebezpieczeństw związanych / zachęcaniem ucznia do podejmowania refleksji na uczeniem się. Zachęta do takiej refleksji me może byc pretekstem dla nauczyciela do rozluźnienia relacji z uczniem. Nauczyciel może dojsc do błędnego wniosku, że skoro uczeń wie jak się uczyć to już sam sobie poradzi. Taka postawa nauczyciela miałaby negatywne konsekwencje, gdyż skutkowałaby pozostawieniem ucznia samemu sobie w sytuacjach, z którymi jednak nic jest w stanie sobie poradzić. Innym niebczpicczcń-stwem może być stosowanie -taryfy ulgowej’ czyli omijanie miejsc trudnych w nauczaniu danego przedmiotu. Tymczasem powinno być wręcz odwrotnie. To wszystko co sprawia trud-ność w przyswojeniu danego materiału powinno się stać przedmiotem szczególnej refleksji. Skuteczność w pokonywaniu trudności w uczeniu się zależy również od umiejętności korzystania z pomocy innych. Przy pojawieniu się trudności w nauce ważne jest odpowiedzenie sobie na pytanie, jak zachowuję się wobec rówieśników, czy potrafię korzystać z ich pomocy? Ważną jest również umiejętność zapanowania nad własnym niepokojem i zdolność do korzystaniu z wcześniejszych osiągnięć.

Do rozwoju refleksji nad własnymi metodami przyswajania wiedzy jest szczególnie pożyteczne stosowanie nauczania opartego na rozwiązywaniu problemów. Wypracowanie indywidualnej metody rozwiązywania problemów powinno być ściśle związane z przyswajanymi treściami z wewnętrzną strukturą przyswajanego materiału. Nic sposób jest oddzielić od siebie struktury wewnętrznej przyswajanych treści od indywidualnej metody uczenia się stosowanej przez jednostkę. Jeśli przyjmujemy, że isiotne znaczenie ma to Jak jednostka podchodzi do konkretnej Problematyki, to większego znaczenia nabiera udzielanie porad indywidualnych mających dać wskazówkę jak się uczyć. Mówiąc o rozwiązywaniu problemów, warto zwrócić uwagę, te problem nigdy nic istnieje w próżni. Problem jest zawsze problemem ko-goś. kio chce go rozwiązać. Problem powstaje poprzez decyzję jednostki, która izoluje jakiś fragment rzeczywistości aby skupić na nim swoją uwagę. O problemie można mówić wówczas. gdy ktoś zaczyna się zastanawiać nad wyodrębnionym fragmentem rzeczywistości, mc zadowala się odpowiedziami powierzchownymi ale stara się poznać sens danego zjawiska. A więc w przypadku problemów rozwiązywanych przez ucznia .na probtem składa «e* uczeń, dla którego coś stanowi problem i przedmiot zainteresowania, który stwarza problemy. W przypadku refleksji nad uczeniem, obiektem zainteresowania, który stwarza problemy jest sam uczący się podmiot. Ten indywidualny wymiar problemu jest nie do uniknięcia nawet jeśli uczeń do zajęcia się jakimi problemem jest zachęcany przez otoczenie. Mów iąc o nauczaniu jako o rozwiązywaniu problemów trzeba pochylić się nad nauczanym przedmiotem i rozpatrywać go w kategoriach cpistemologicznych. czyli zbadać jakie są zasadnicze cechy materiału podawanego do przyswojenia. Drugim ważnym elementem jest refleksja nad uczniem, która ma na celu ukazanie jakie dany uczeń stosuje strategie uczenia sic. Jedno ł drugim jest ściśle /.wiązane. Stosowane przez ucznia strategie uczenia się są możliwe do zastosowania jedynie w odniesieniu do konkretnych przyswajanych treści

W praktyce rozwiązywanie problemów- powinno dokonywać się w czasie lekcji przy zaangażowaniu uczniów i nauczyciela. Podstawowym zagadnieniem w przypadku problemu do rozwiązania jest oddzielenie tego co jest związane ze strukturą przyswajanej wiedzy od czynników związanych z indywidualnością ucznia. Nie jest łatwo oddzielić składowe problemu, te które wynikają / osobowości uczniu od tych wynikających bezpośrednio z charakteru przyswajanej wiedzy. Przy poszukiwaniu rozwiązania próbie mu cały czas występuje napięcie pomiędzy wymiarem osobistym o obiektywnymi trudnościami związanymi z charakterem przyswajanego materiału. Próby rozwiązywania problemu prowadzą do wytworzenia własnego stylu pracy przez każdą jednost-