DSC79

jednak częściej laki los był udziałem dziewcząt. Problem podrzutków

Prawo XII Tablic, określając i wdrażając wiele przepisów normują życie społeczne, nakazywało gubić chłopców bardzo brzydkich lub ułoninyj?

'stniai

już w starożytności. W Rzymie podrzucano dzieci pod kolumnę zwaną l (aria . Również w Rzymie zakorzenił się zwyczaj handlu dziećmi, której kres położyło rozporządzenie wydane w 331 r. n.e. przez Konstantyna tyj_e| kiego, odejmujące władzę ojcowską prawowitemu rodzicowi, jednocześnie przelewając ją na faktycznego żywiciela i opiekuna porzuconego lub spr^ danego dziecka. Tenże Konstantyn wydał zarządzenie, w którym stwierdzał* jeśli ojciec lub matka przyniosą wam dziecią, którego dla ubóstwa wychować nie |q w stanie, obowiązkiem waszego położenia jest dostarczyć mu pożywia nie, ubranie (...) skarb publiczny i mój bez różnicy dostarczą wam środków w tym cm*.

Niektórzy cesarze roztaczali opiekę nad dziećmi ustanawiając tessare a//. mentariae - rodzaj pomocy żywnościowej lub fundacji dla biednych dzieci. Tego rodzaju działanie popierał cesarz Trajan, udzielając właścicielom gruntów pożyczek hipotecznych, od których procenty przeznaczane były na pomoc biednym dzieciom, a uskładane odsetki wypłacane były co miesiąc biednym chłopcom w wysokości 16 sesterców, dziewczętom zaś - 12 sesterców^{1 2 3}. Dla upamiętnienia zasług Trajana wybito medal, na którym siedzącemu cesarzowi kobieta przedstawia dzieci, podlegające jego opiece. W czasach jego panowania bito również monety z napisem Alimenta Italiae⁴.

Cesarz Antonius Pius, po śmierci swojej żony cesarzowej Faustyny, ufundował zapomogi dla ubogich dziewcząt z Italii; korzystające z tego funduszu zwano odtąd puelle Faustinianae⁵. Wyrzucanie dzieci potępili Walen-tynian 1 i Gracjan w 374 r., uznając takie postępowanie karygodne, zaś Justynian ogłosił podrzutki ludźmi wolnymi.

Pierwsze zakłady dobroczynne powstały w czasach Konstantyna Wielkiego, a wzorem stał się założony w Cezarei Kapadockiej dom św. Bazylego, który służył podróżnym i do którego przyjmowano także osierocone dzieci, dając im szansę nauki rzemiosła lub sztuk pięknych⁶. Ustrój starożytnego Rzymu opierał się na pracy niewolniczej. Położenie niewolników było bardzo ciężkie.

Pozbawieni byli bowiem praw, przysługujących ludziom wolnym, niektórzy zmuszani byli do walk gladiatorów, niejednokrotnie zakończonych śmiercią. Dopiero cesarz Konstantyn zniósł te haniebne praktyki, które faktycznie ustały w latach 402-423⁷.

Społeczeństwo antyku, wyznając doktrynę silnego państwa, swoją uwagę skupiało na wychowaniu pokolenia ludzi zdrowych, silnych fizycznie, takich, którzy w każdej chwili mogliby zbrojnie wystąpić w obronie ojczyzny. Hołdując tężyźnie fizycznej nie zwracano uwagi na potrzeby ułomnych, chorych, słabych, rzadko zajmując się ubogimi. W Grecji i w Rzymie generalnie chronione były tylko interesy dzieci urodzonych jako wolne^{8 9}. Dopiero pod koniec epoki, wskutek szerzącego się w Rzymie chrześcijaństwa, niektórzy cesarze zainteresowali się problemem ubóstwa i sieroctwa, fundując stypendia, rozdając żywność, nie tylko w celu uzyskania politycznego poparcie czy pacyfikacji nastrojów społecznych, ale również pod wpływem nowej religii, którą Rzymianie w większości traktowali jak nową ideologię, a która niosła przesłanie carilas Christiana (chrześcijańskiego miłosierdzia). Chrześcijanie zamienili starożytną liberalitas (hojność) na caritas Christiana i misericordie (współczucie). Postawa caritas Christiana obligowała lekarzy chrześcijańskich do udzielania pomocy wszystkim niezależnie od pochodzenia i wyznania, np. w czasie epidemii. Z pragmatyzmu rzymskich medyków, leczących przede wszystkim warstwy zamożne i wojskowych, wyrosły później lazarety, tzw. mlentudina-ria . Wraz z rozwojem chrześcijaństwa zmienił się także stosunek społeczeństw do człowieka.

PRAKTYCZNA REALIZACJA IDEI CARITAS CHRISTIANA W SPOŁECZEŃSTWIE ŚREDNIOWIECZA

Idea caritas Christiana, będąca podstawowym nakazem miłości bliźniego, a więc realizacją fundamentalnej zasady chrześcijaństwa, w praktycznym działaniu przejawiała się w osłanianiu słabych w chorobie, cierpieniu i niedostatku. Była to domena działalności Kościoła od najwcześniejszych czasów, którą zauważyli już poganie zwalczający chrześcijaństwo. Jest nie do wiary skwapli-wość z jaką ludzie tej religii wspomagają się w potrzebach. Niczego na to nie

1

J. Pelczar ,Zarys dziejów miłosierdzia...”

2

   „Niedole dziecięce". Warszawa 1882, s. 23.

3

   J. Pelczar: .Zarys dziejów...", s. 5, por.: A.G. Hamman: „Życie codzienne pierwszych chrześcijan” (95-97). Warszawa 1990, s. 197.

4

   M. Malinowski: .Zakłady dobroczynne u starożytnych Rzymian". (W:) „Dzieje dobroczynności" 1823,1.1; por.: A. Hamman: „Zycie codzienne pierwszych...", s. 95-97.

5

   A. Krawczuk: „Poczet cesarzy rzymskich". Warszawa 1986, s. 193.

6

   J. Pelczar: .Zarys dziejów...", s. 8,47.

7

   £ Górski: „Zarys dziejów pracy charytatywnej Kościoła”. Wydano na prawach rękopisu b.r. i m. wyd.

8

   * d Hamman: „Życie codzienne pierwszych chrześcijan (95-197)”, Warszawa 1990. s. 197.

9

   pj_erWszc założone zostały w Camuntum pod Wiedniem i w Novaesium nad Renem. W. Szumowski: „Historia medycyny". Warszawa 1961, s. 90,