DSC#62

58

Nic zawsze dobrze jest zahamować wszelkie ruchy ciała. Niektórzy uczą się głośno, inni przepisując, jeszcze inni rysując. Można tu również od czasu do czasu stosować mówienie całą gromadą do taktu.

Bardzo szkodzą fałszywe połączenia; przyczepiają się one na długo. Surowością można wprawdzie wiele osiągnąć, jednak gdy przedmiot nie interesuje, młodzież uczy się źle, potem zupe łnie się nie uczy i czas idzie na marne.

Przyczyna zła u tych, którym uczenie się na pamięć w ogóle się nic udaje, tkwi po części w nie znanych właściwościach organizacji fizycznej. Tkwi ona jednak bardzo często w chybionym napięciu, w które wpadają próbując z niechęcią dokonać czegoś, w co nie wierzą. Do tego prowadzi również nie przewidujące postępowanie w pierwszych latach dzieciństwa, gdy się mówiło przy dzieciach o nauce szkolnej jako o ciężkim utrapieniu, a zaczynała się ona od nieudolnego sylabizowania. Jeżeli głupstwem jest ułatwiać pracę dzieciom, które łatwo przyswajają sobie naukę szkolną i łatwo się wypowiadają, to jednak trzeba ostrożnie postępować z tymi, które możemy od-stręczyć od nauki już przy pierwszych próbach wypowiadania się, a nawet powtarzania szeregu wyrazów. Przy tych wczesnych próbach, mających na celu zbadanie, czy dzieci łatwo zapamiętują dany szereg i łatwo go powtarzają, trzeba koniecznie wprowadzać je w dobry nastrój, umieć wybrać odpowiednie tematy i tylko tak długo prowadzić to zajęcie, dopóki one czują, że potrafią zrobić to, czego się od nich wymaga. Poczynione obserwacje powinny mieć wpływ na dalsze postępowanie.

§ 82. Nawet po starannym wyuczeniu się na pamięć narzuca się pytanie, jak długo rzecz wyuczona będzie się trzymała w pamięci? Pomimo potocznych doświadczeń wielu z nas wciąż na nowo ulega na ten temat złudzeniom. Jednakże:

1. W rzeczywistości nie wszystko wyuczone pozostaje w pamięci na zawsze; wiele z tego spełnia swoje zadanie, gdy przygotowuje najbliższe ćwiczenia i umożliwia dalsze kształcenie się. Tak młodzież uczy się na pamięć wierszy, aby dobrze wypadło ćwiczenie w deklamacji; zapamiętuje niektóre roz-

działy z łacińskich autorów, aby płynniej pisać i mówić po łacinie W niektórych wypadkach wystarczy na później, aby wiedzieć, jak należy szukać i używać literackich środków pomocniczych.

2. Jeżeli rzecz wyuczona ma pozostać w pamięci na długie lata, a jeśli to możliwe, na zawsze, to bardzo zawodną drogą do tego jest uczyć się tego samego wciąż na nowo, gdy tylko zatrz< si<; w pamięci. Z tego bywa więcej przesytu niż korzyści. Jeden jest tylko skuteczny środek, a stanowi go wprawa nabyta przez stałe stosowanie, związane z tym, co naprawdę interesuje, a więc co zatrudnia swobodnie pojawiające się wy-obra żen i a wych o wan ka.

Tym się należy kierować przy wyborze treści, mogących się utrwalić w pamięci. Tylko to, co potrzebne do bezpośredniego użytku; przeładowanie bowiem prowadzi do szybkiego zapominania. Jednak wiele rzeczy zarówno w nauczaniu, jak doświadczeniu spełnia swą rolę, gdy pobudza umysł i czyni go zdolnym do dalszej działalności, chociażby się tego dokładnie nic pamiętało.

5. Główne rodzaje zainteresowań

§ 83. Do wiadomości, które przygotowuje doświadczenie, do usposobień, które wyrabia obcowanie, ma nawiązywać nauczanie (§ 3G). Doświadczeniu odpowiada bezpośrednio zainteresowanie empiryczne, obcowaniu zainteresowanie współczujące. Z postępującego naprzód zastanawiania się nad przedmiotami doświadczenia rozwija się zainteresowanie spekulatywne, z zastanawiania się nad szeroko pojętymi stosunkami między ludźmi powstaje zainteresowanie społeczne. Dodajemy po jednej stronie jeszcze zainteresowanie estetyczne, a po drugiej zainteresowanie religijne. Obydwa te zainteresowania mają przy tym swe źródło nie w postępującym naprzód myśleniu, ale w nieruchomej kontemplacji rzeczy i losów.

§ 84. Nie należy wprawdzie oczekiwać, aby wszystkie te rodzaje zainteresowań rozwijały się równomiernie w każdej jednostce; natomiast w dużej masie uczniów znajdziemy je

'Oi&ś,

EggggS'

■SS/S,

g<Spy\ BsgSg'

'ISS&y

"SS'