DSC�45

735

Kultura, „rola chorego" i konsumpcja zdrowia

czesnym świecie (Parsons, Shils, 1962: 204; Parsons, 1972: 281). Parsons, innymi słowy, rezultaty swej aktywności naukowej postrzegał jako swoiste narzędzie, które wykorzystywane może być przy analizie problemów pojawiających się w związku z troską o zdrowie. Po trzecie w końcu, dzięki temu, iż trwałym fundamentem procesu społecznej instytucjonalizacji zabiegów związanych z dbałością o zdrowie uczynił Parsons kulturowy instrumentalizm, jego naukową refleksję interpretować można nie tylko w kontekście idealnotypologicznego narzędzia analizy, jakiego dostarczyła, ale również jako swego rodzaju antycypację, czy wręcz zapowiedź wzrostu znaczenia świadomego swego ciała i dobrze poinformowanego konsumenta zdrowia.

Uwagi te wskazują, iż skłonność do dyskredytowania dokonań Parsonsa, z jaką mamy obecnie do czynienia, jest w istocie przedwczesna, choć niniejszy tekst nie przyjmuje również, że do analizy współczesnych procesów mogą one służyć w całości. Wydaje się, iż inklinacje niektórych ludzi w kierunku maksymalizowania swych możliwości w zakresie utrzymywania swego organizmu w dobrym zdrowiu wypierać zaczynają zabiegi modelowania zachowania w oparciu o związane z rolą chorego oczekiwania. O ile Parsonsa analiza roli chorego przyjęta w całości być nie może, o tyle jego rozważania na temat kultury nie tylko dostarczyć mogą odpowiedzi na pytanie, dlaczego owa rola utraciła swe znaczenie, ale stanowią także istotne źródło inspiracji dla wielu socjologów, których zainteresowania koncentrują się wokół problemów zdrowia.

KULTUROWE ŚRODOWISKO ZDROWIA I CHOROBY

Mimo iż analizy Parsonsa znajdowały zastosowanie przede wszystkim w kontekście społeczeństwa amerykańskiego, zawierają one cały szereg elementów porównawczych i powszechnie uznaje się ich adekwatność w odniesieniu do całej zachodniej nowoczesności (Robertson, Turner, 1991). Parsons (1937,1978a) twierdził więc, iż stojące u podłoża systemu społecznego wzory kulturowe organizują normatywne wyobrażenia na temat wiedzy oraz praktyki medycznej. Jakkolwiek istotne były w tym wypadku wartości greckiej demokracji, to jednak dopiero chrześcijaństwo (w szczególności zas racjonalistyczna ofensywa etyki protestanckiej) dostarczyło ideowych fundamentów pod nowoczesne formy socjalizacji oraz sposoby funkcjonowania szeregu instytucji społecznych, w tym także tych zajmujących się problemami zdrowia (Parsons, 1978a). Normy etyki chrześcijańskiej podkreślały racjonalny charakter pracy, a ich zasadniczą misją miała być budowa „Królestwa Bożego na ziemi” w zamian za „dar życia”, którym obdarzeni zostali ludzie. Osadzone zaś w ramach nowoczesnych sposobów życia, zobowiązują owe normy człowieka do aktywności i maksymalnego wykorzystania po-