DSC�61

751

jola chorego¹ i konsumpcja zdrowia

iporad na temat swego zdrowia, nawet jeśli przestawiony przez niego model roli chore-go&aktuje tego rodzaju możliwości jako kategorie rezydualne („fakty uznane za mające ^jsce”, które jednak nie stanowią głównych formalnych kategorii w systemie teore-j-jnym; Parsons, 1937: 17). Istnienie kategorii rezydualnych, jak podkreśla sam Par-joos, stanowi wyraz teoretycznej słabości. Co więcej, ponieważ recepcję Parsonsa wśród teoretyków zajmujących się kwestiami zdrowia zdominował właśnie sposób ujęcia przez niego roli chorego, współcześni badacze nie dostrzegają wciąż aktualnej wartości jego analiz dotyczących wartości kulturowych.

Tb niekompletne podejście wymaga zatem pewnych uzupełnień i ponownego zwrócenia uwagi na to, że Parsons odróżnił trwałe wartości kulturowe leżące u podłoża nie-specjalistycznego zachowania laika od bardziej przejściowej instytucjonalizacji owych wartości w konkretnych rolach społecznych. Uwzględnienie tego rozróżnienia umożliwia z kolei przyjęcie stanowiska, zgodnie z którym trendy rozwojowe w dziedzinie konsumpcji zdrowia stanowią w istocie wyraz owych instrumentalnych wartości wskazanych przez Parsonsa, wartości, które kierują zachowania laika poza granice roli chorego. Podsumowując, należy jednak poczynić pewne uwagi dotyczące zasięgu oraz wpływu, jakim podejście instrumentalne charakteryzuje się obecnie.

Otóż, nawet jeśli dostęp do informacji wzrasta w sposób sugerowany przez co bardziej optymistycznie nastawionych komentatorów „społeczeństwa informacyjnego” (Turkle, 1995), konsekwencje owego wzrostu najpewniej nie będą posiadały społecznie neutralnego charakteru. Literatura socjologiczna od dłuższego czasu wskazuje bowiem, jak istotne znaczenie klasa społeczna, płeć oraz inne tego rodzaju czynniki posiadają w zakresie kształtowania przekonań ludzi względem zdrowia i wydaje się, że nowe źródła informacji medycznej nie będą w stanie unieważnić tego typu oddziaływań. Jak zauważa Bourdieu (2006), a także Bernstein (1996), różne wzory socjalizacji skutkują klasowo zorientowanym podejściem do symbolicznej wiedzy, która wpływa z kolei na stopień, w jakim rzeczywistość postrzegana jest jako otwarta na indywidualną weń ingerencję. Podobnie rzecz się ma z poglądem dotyczącym „projektowania ciała” {bodyproject) rozwijającym się w związku z przyjęciem założenia, iż to przede wszystkim ci, którzy dysponują środkami finansowymi, czasem i kapitałem kulturowym, należą również do tych, co traktują swe ciała jak fenomeny podlegające refleksyjnemu formowaniu zgodnie z tym, jak zmienia się poczucie tożsamo-śd ich właścicieli (Shilling, 1993). W tych okolicznościach tradycyjne Parsonsowskie podejście do roli chorego nadal posiadać może pewną wartość, jeśli chodzi o analizę charakteru relacji, w jakie wchodzą z kolei ci, którzy nie są w stanie uzyskać dostępu do informacji medycznej lub odcięci są od instrumentów jej rozpowszechniania.

W swych późniejszych pracach Parsons interesował się tym, w jaki sposób integra-tywne tendencje społeczne przyczyniać się mogą do promowania społeczeństwa rzeczy-