Dworzanin1

56

57

ćwiczenia), chce aby mu ’przystało (przełożywszy to naprzód, aby ten był sposobny k temu, a nie miał żad-nej wady), potrzeba, aby wczas uczyć sie każdej rzeczy poczuł, a nie u ledakogo, ale prawie z początku u co s najlepszych mistrzów. Na czym jako wiele należy, widział to Filip, król macedoński, który nie chciał, aby kto iny, jedno Aristoteles, tak sławny filozof (a podobno nie byl na świecie taki drugi) jego syna Aleksandra Wielkiego hnet z przodku, od A. B. 6. począ-10 wszy, uczył. I nie wierzę inaczej, jedno że też pan Tarło, nasz podczaszy krakowski, miał we wszytkim    _k,

tym, co umie, dobre mistrze, bo co jedno pocznie, to    /

mu wszytko tak przystoi, jakoby sie z tym urodzić    /

miał — acz mu też wiele do tego pomaga uroda, kstał-15 towme ciało, dużość, męska ćirpliwość i ine dobre przymioty'. A przeto kto ma co dobrze umieć i z wdzięcznością to uczynić, musi nietelko tego patrzać, aby to, czego sie uczy, dobrze czynił, ale też aby sposobem czynienia, był podobien mistrzowi, a moglo-liby to być,

20 aby sie prawie weń oblekł. A gdy już to poczuje w sobie, iż sie poduczył, wiele tym sobie pomoże, kiedy użrzy rozmaite ludzie tejże professyej, bo widząc w jednym to, w drugim owo i sprawując sie baczeniem dobrem, które do wszytkiego ma być jego wodzem, iuoże 2.5 sobie wziąć siła w głowę. A jako pszczoła, latając to lam to sam, z rozmaitych kwiatków miód zkiera, tak leż i mój dworzanin od conajlepszych mistrzów przy-stałość tę (iż do tej rzeczy już tego przezwiska używę), wybór a co najchwalebniejsze sztuki niechaj krad-

1. przełożywszy lo naprzód — przyjąwszy z góry jako warunek. | 11, To, co. Gór. mówi o Tarle, odpowiada w skróceniu teniu, co u Cast. o Galeazzo Sanseverino i jego mistrzu Piętro Monte (XXV, w. 20—31). | 15, dużość — siia, 'moc. | 20. wen sie oblekł — w niego się przemienił. | 22. ludzie tejże pro/essyej — oddaja.cych się tym samym umiejętnościom. | 25. wziąć sobie silu w głową — wielo rzeczy sobie przyswoić. | 29. wybór — wyborne.

nie. A mówię co najlepsze, aby nie był takim prostakiem, jako jeden tu u dworu, co panu grabi z Górki, kasztelanowi poznańskiemu, chce koniecznie być podobien, więc go nie naśladuje w cnotach, w godności,

5 w sprawie, w czujności, w dozorze, ale telko w mówieniu przez nos. I siła takich jest, którzy zdadzą sio sobie, iż wiele wygrali, kiedy umieją co tak uczynić, jako wielki pan czyni, lak że chcąc być jednych z nim obyczajów, pospolicie zawdy napadną na to, co w onym , io panie telko samo ludzie ganią. Niechajże, jakom powiedział, dworzanin nie chyta sie chyba za lo, co ludzie w kim przednie chwalą, a tego naśladując i kstałt czynienia niechaj kontrefefuje, chce-łi, aby mu wszytko przystało. Wszakoż jeszcze mimo to najduję ja jednę 13 drogę, która mi sie widzi być do tej przystalości prawym a bilym gościńcem, a lo ta jest, aby człowiek tak z mową jako i z sprawami namniej sie nie wydwa-rzał, jedno niedbale jakoś a wrzkomo tego sobie nie mając nizacz wszytko czynił. A la zmyślona niedba-2o lość, abo (iż to tak przekrzczę) nizaczrnicnie, żeby umiejętność pokrywało i pokazowało tak ludziom, iż ono co człowiek czyni, samo mu tak płynie, a jako za dar bez wszelakiej prącej i zdobywania przychodzi. Stąd-ci ja rozumiem, że przystaiość a ta wdzięczność w czto-25 wieczych sprawach roście, bo wiedząc każdy, z jaką trudnością io przychodzi, co ma być nad zwyczaj dobrze uczyniono, kiedy widzi, iż to komu łatwie przy-

2. szczegół o dworzaninie naśladującym kasztelana Górkę, odpowiada podobnemu u Cast. Tam znów dworzanin naśladuje króla Ferdynanda z Aragonji, podnosząc często głowę i wykrzywiając usta. | 5. w sprawie, w czujności, w dozorze — w sprawności, baczności, zapobiegliwości. | 10. co telko samo — co jedyne. | 12, przednie — niezwykle, bardzo. | 13. konlrefcluje — naśladuje. ] 14. od: niechajże jakom powiedział... do: przystało — dodajek Górn. | 15. arowym — prawdziwym. | 17. wydwarzać sie — przesadzać,,, afektować się. | 18. wrzkomo —mibyTólTTSrófme:    ---—

58

chodzi, musi sie zdziwić; a na drugą sironę zasię, kiedy sie kto z czym łamie, a jakoby gwałtem to czyni, przykro na to każdemu patrzyć a w mowie słuchać, i wnet ta rzecz tańsza będzie, by też wierę najdroższa s była. A przeto ten jest praw^ry mistrz, kLo mislerslwo pokryć umie, a o żadną sie rzecz barziej dworzanin nie ma starać, jak o to, aby je mógł dobrze pokryć, bo gdzie je pokaże, tam mu zaraz kredyt zginie i wnet . nie lak wziętym u ludzi będzie. Czytałem to, iż dawni io niektórzy wieldzy wymówce miedzy inym swym mi-sterstwem dawali to znać chytrze ludziom, jakoby sie    /'

uczyć nigdy nie mieli, a tak pokrywając naukę, uka-zowali oracyje swe ludziom prościuchno pisane, jakoby około, czynienia ich jedno rozum przyrodzony 15 a prawda mistrzowała, nie ćwiczenie ani nauka; która nauka by sie była namnicj odkryła, barzoby byli na tym chramali, bo ją ludzie mają w podeźrzeruu, a jakoby sie boją, by ich nią nie oszukano. Obaczcież W. M.,    {

jako wnet straci swą gracyą każda rzecz, którą czło-zo wiek, zdobywając sie a pokazując misterstwo swe, gwałtem'czyni. A kto sie nie musi śmiać, kiedy ow^;o kto dziwniej niż ludzie, ziemie nie dostępując, z wielką pilnością, aby nie zmylił, wyciągnąwszy szyję, nie zginając sie nigdziej, jakoby kij połknął, tańcuje?^Każdy

25 z nas widzi, iż tańcowanie taknw.fi_p.gęhodzi z wydwa-_____

"“grzania^ za którym“~graŚya"gTnie. Ńa_ drugą śu-ontT^a-'"Tter-tako-to—przystor-mużczTŹTri-e i bfaIejgTovvuc7Tuedy ó\vtr~nied babi witTtaóćujeTlTmówiąc co z kim abo żar-tuj^,~'v7rzeeźy~TiTc o TanciTTiie fnysII7 prosto jakoby sojinyHć~mnim:nmała7~anrTnogTal ~    ^:

j Tu pan Bojanowski powiedział: Znam ja jednego, którego sie Taniec W. M. barzo pogobać~be(me.-bo_tak TricdhglłrT-ańeuje,—iżTTTiiego czasem i suknia spadnie, a~rmr^e-po-Bię-.mie^dIyn7^-aIe LnTie™wciąż przedsię,

rlry~ziisty~.———--    ^{1 2}    ~~~

T’an Kryski powiedział na to: Wiem, na kogo W. M. przymawiasz, ale io W. M. racz wiedzieć, że owo jego niedbanie jest wydwarzanie szczyre, bo c.hce "kazać, iz.WTŹkpmo_n]e myśli o tym,lino^_znać, iż~nacter io myśli, czym wszytko psu~jerT~kfoł^WieirięT ńiedba- j ^{3 4} łości abo mzaezmienia me po przęekę używaTTineTna i ~drugą_a_pxzeciwiią stronę prżeladuier^fi~ przefćTnie- t-' mniej~f(Tgani'ę7daecIy" Ido tałOrie dbaydż dopuści spaść z siebie szacie, abo w nogawicy plugawej a trzewiku 15 od kilku dni ubłoconym idzie, jako też zasię kiedy kto lak zbytnie ochędożnym chce być, . iż bieda temu chłopcu, któryby gębki abo szczotki doma zapomnieć, a pana, co dziesięć kroków stąpi, ocierać a czosnć nie miał. Abowiem chocia oboje to: i ochędożnym być i nie 20 wydwarzać sie z rzeczami jest dobre w sobie, jednak kiedy kres swój a miarę przejdzie, już sie w spro-^sność~obróclć musTT ona szczyrosc~we wszytkich rzeczach, którą "sobie tak barzo upodobały oczy ludzkie i onej zawdy czekają, ginie za tym i gaśnie, nie bez 25 ohyzdy temu, kto ją tlumi.^Wracając sie tedy do wy-

i A

1

jednego — i tu Cast. wymienia osobę. | 3. su kwa spadnie — u Cast. pozatem: pantofle z nóg. | 4. brnie wciąż przedsię, by z lishj — wciąż naprzód jak goniec z listami. Gór.Alodał tu porównanie, u Cast.: a on wciąż tańczy.

2

po przęckę — do pewnej_granicy, z umiarkowaniem |

hnr.r... prżCllmujc'— wnet w przeciwnynfltTerunkil przesli-dzi- | 14. abo w nogawicy... do: ubłoconym idzie — dodatek Gór. ; 16. ochędożnym — czystym. | .18. U Gust. elegant nie porusza głową, by' grzywki" sobie nie zepsuć, w berecie nosi zwierciadło a grzebień w rękawie; przed mm uizic ulicą paź z gątiką i szczotką. | 25- ohyzdy — obmierzłości, niesmaku | od: wracając sie lcdy...ilo: dziwnie szpaci sir, 0U W. 2. — dodatek Gór.

3

1. a na drugą stroną zasię —a z drugiej znów strony, przeciwnie zaś. | 4. wierę — zaprawdę, zaiste. | 5. misler-slwa — mistrzowstwo, sztukę. | 8. gdzie.— gdj'. | 10. wieldzy wymówce — wielcy mówcy. | 17. chramali— ponieśli szkodę. |

20. zdobywając sie — wysilając się. | 24. jakoby kij połknął —

Cast.: jakby cały byt kawałkiem drzewa. Ow cudaczny

4

tancerz to u Cast. znany całemu towarzystwu messer Pier-paolo. | 29. wrzeczy — rzekomo, niby.