d (280)

Tabela 36. Częstość występowania niektórych fenogrup układu B u bydła hodowanego w Polsce

Fcnogrupa	Rosa bydła
	siincntal	polska czerwona	czb	cb
BG2K0IA’0’	3.40	1,68	0,11	0,20
BG2K0IE'2O’	1,06	0,00	0,71	0.93
BG2K01E^,2G^,0'G"	2,94	0,05	0,16	0,00
BG2K01Y2A’0’	0,10	0,13	1.19	8,08
BOI	0,43	1,38	3,96	1,70
B01Y2D"	0,00	0.15	6,60	2,17
B03Y2A^,G^,P'G”	0,10	1,07	3,69	6,32
B03ATP*	0,00	0,00	0,03	2,40
OIOXA’	4,69	0,15	0,05	0,00
G2I1	0,00	0,87	2,65	0,00
G20XA'G"	4.69	0,15	3,26	0,01
G2Y2EM	0,10	0,18	15,19	9.55
12	0,00	9.11	0,61	18,41
Ol	6,04	2,72	0,00	0.00
Oli*	4,78	0,10	0,07	0,01
0X0*	7,64	0,15	6,02	0,65
A'B’	3,70	0,00	0,00	0,00
r	0,93	3,33	2,22	9,84
0”	0,29	0,23	12,39	8,26
b	31.55	8,65	9,96	8,70

Wszelkie pomyłki i błędy w orzekaniu rodzicielstwa u bydła można podzielić w zależności od miejsca ich powstania lub osób, które je spowodowały, na następujące grupy:

— powstałe w stacjach hodowli i unasicniania zwierząt (SHiUZ): błędna identyfikacja buhąja przy pobieraniu nasienia, zamiana nasienia w laboratorium podczas przygotowywania, przechowywania lub transportu,

190

Tabela 37. Sprawdzanie pochodzenia na podstawie badań grup krwi (układ A BO u ludzi)

Grapy krwi rodziców	Grupy krwi potomstwa
	możliwe	wykluczone
0x0	0	A. B. AB
0x A	0. A	B. AB
0 X B:	0. B	A, AB
A x A	A. 0	B. AB
B x B	B. 0	A, AB
A x B	A. B, 0. AB	—
0x AB	A. B	0. AB
A x AB	A. B. AB	0
Bx AB	A, B, AB	0
AB x AB	A, B, AB	0

-    spowodowane przez inseminatora: mylna identyfikacja unasienianej sztuki (krowy lub jałówki), błędne wypełnienie zaświadczenia unasieniania (podanie niewłaściwego numeru buhąja, nazwy lub numeru krowy itp.), pominięcie wpisu drugiego i ewentualnych kolejnych zabiegów inseminacyjnych,

-    spowodowane przez zootechnika prowadzącego ocenę użytkowości mlecznej krów: mylne wypełnienie metryki urodzenia cielęcia, pominięcie wpisu niektórych kryć w karcie jałówki/krowy, brak zaznaczenia porodu bliźniaczego,

—    spowodowane przez hodowcę: nieświadoma zamiana cieląt przy ocieleniu się w jednym czasie przez dwie krowy, przedstawienie omyłkowo do dokumentacji hodowlanej niewłaściwego zaświadczenia o inseminacji (np. innej krowy), świadoma zamiana cieląt w zależności od koniunktury (buhajka na jałówkę lub odwrotnie; od sztuki użytkowej, a nie zarodowej), pokrycie krowy lub jałówki buhąjem nie zakwalifikowanym do rozrodu lub młodym buhąj-kiem opasowym,

—    spowodowane przez osobę pobierąjącą próbki krwi do analizy: pobranie próbki krwi od zwierzęcia zidentyfikowanego niezgodnie ze stanem faktycznym, niewłaściwe opisanie próbki z krwią, mylne wypełnienie protokołu pobrania krwi,

—    popełnione w laboratorium badań grup krwi: niewłaściwe odczytanie (lanych z protokołu pobrania krwi, mylne odczytanie numeru na probówce z krwią, pomyłki przy odczytywaniu danych z testu hemolityczncgo,

-    wynikające z indywidualnych odchyleń przebiegu procesów rozrodczych samicy od przebiegu normalnego: oznaki rui po skutecznym kryciu, ciąża krótsza nawet o 6 tygodni.

191

Bliźnięta jednojąjowe mają w hodowli duże znaczenie jako materiał doświadczalny. Osobniki takie, powstałe z jednego jaja i jednego plemnika, mają identyczne założenia genetyczne, istnieje zatem problem ich odróżnienia. U bydła tylko około 10% bliźniąt jednopłciowych stanowią bliźnięta jednójajo-we, należałoby więc oczekiwać, że większość bliźniąt będzie mieć różne grupy krwi. Badania przeprowadzone przez Owena w 1945 r. wykazały jednak coś wręcz przeciwnego: u większości badanych bliźniąt, także różnopłciowych, grupy krwi obu osobników były takie same. Próbując wyjaśnić ten fenomen, Owen nawiązał do wyników badań Kellera i Tendlera, którzy pierwsi zaobserwowali i opisali występowanie u płodów bliźniaczych połączenia naczyń krwionośnych (anastomozy), powodującego istnienie wspólnego obiegu krwi. Owen stwierdził, że poprzez te połączenia odbywa się wymiana nie tylko hormonów, ale również prekursorów krwinek czerwonych. Te komórki krwiotwórcze utrzymują się przez całe życie, co sprawia, że każde z bliźniąt ma dwa typy krwinek i obecnych na nich antygenów: jeden własny - dziedzicznie uwarunkowany i przekazywany potomstwu, drugi - otrzymany od współbliź-niaka, potomstwu nie przekazywany. U takich osobników test hemolityczny wykazuje jednakowe grupy krwi. Mieszaninę dwóch typów krwinek Owen nazwał „mozaiką erytrocytarną”. U bydła połączenie dające wspólny obieg krwi występuje u 90% bliźniąt. W teście hemolitycznym, rutynowo stosowanym w badaniu grup kiwi u bydła, mozaika erytrocytama ujawnia się słabszą reakcją niektórych antygenów, czyli niepełną hemolizą krwinek czerwonych z surowicami monowalcntnymi (jednoprzeciwciałowymi), które zwykle powodują całkowitą hemolizę krwinek.

Wynik określania zygotyczności bliźniąt wyłącznie na podstawie badań grup krwi nie daje całkowitej pewności. Rendel, prowadząc badania na 441 parach bliźniąt różnopłciowych, stwierdził w 1958' r., że w przypadku około 93% par bliźniąt diagnoza była prawidłowa. Około 6% badanych par zwierząt miało jednakowe grupy krwi bez mozaiki erytrocytarnej, w związku z czym na tej podstawie mogły być mylnie uznane za jednojąjowe. Taką pomyłkę może spowodować odziedziczenie przez różnopłciowe bliźnięta tych samych cech antygenowych, lub - co jest bardziej prawdopodobne u bliźniąt - tak znaczna przewaga jednego typu krwi nad drugim typem, że stosowane metody analityczno (test hemolityczny) nie są w stanic tego wykryć. Przykładem takiej sytuacji jest zdarzenie opisane przez Owena: opierąjąc się na wynikach testu, pew-nej krowy nie uznawano za matkę jej cieląt przez dwa kolejne wycielenia. Bliższe badania dokumentacji wykazały, że krowa ta pochodziła z bliźniąt jednopłciowych, a swój typ krwi przekazywała potomstwu zaledwie w 14% i z tego powodu nie został on ujawniony w rutynowym teście hemolitycznym. Dlatego konieczne jest odnotowywanie mnogich porodów w dokumentacji hodowlanej.

Jak wynika z badań i obserwacji, jałówki wykazujące mozaikę erytrocytar-ną, a pochodzące z bliźniąt różnopłciowych, są zawsze niepłodne. Niepłodne są również jałówki /. mozaiką erytrocytarną z ciąż mnogich różnopłciowych (trojaczki, czworaczki). Jałówki będące bliźniętami jednopłciowymi mogą być płodno, nawet jeśli mają mozaikę. Mozaika orytrocytarna nie jest więc przyczyną niepłodności; jej obecność pomaga jedynie hodowcy stwierdzić, że bliźnięta są dwująjowe, a następnie wyeliminować z hodowli niepłodne jałówki z ciąż bliźniaczych różnopłciowych.

Niepłodność jałówek z ciąż bliźniaczych różnopłciowych ma inną przyczynę. U bliźniąt różnopłciowych, u których w okresie życia płodowego pojawi się wspólny obieg krwi, dochodzi do wymiany nie tylko prekursorów czerwonych krwinek, ale także hormonów. Silne oddziaływanie na płód żeński chromosomu Y oraz androgenów płodu męskiego, których produkcja w okresie płodowym jest wielokrotnie większa niż w wieku dojrzałym, powoduje niedorozwój narządów rodnych samicy. Jałówkę taką powszechnie. nazywa się freemarti-nem. Freemartinizm nie występuje w przypadku różnopłciowych ciąż bliźniaczych u ludzi i małp ogoniastych. Ciężarne samice tych gatunków wytwarzają enzym, który chroni płód żeński przed działaniem androgenów, gdyż powoduje ich zmianę w estrogeny.

15.4. Technika otrzymywania surowic do identyfikacji pojedynczych antygenów

Surowicę do identyfikacji antygenów otrzymuje się na drodze immunizacji, podając pozajelitowo oczyszczone krwinki czerwone jednego osobnika, określanego jako dawca, drugiemu osobnikowi, zwanemu biorcą. W wyniku immunizacji w surowicy krwi biorcy powstąją przeciwciała skierowane przeciwko antygenom krwinek czerwonych dawcy, nieobecnym u biorcy.

Przykłady

Dawca: AIHD	EW F GT2QG"1Q”	C2E\VIX2LX'C"	FIN’	M	S’
Biorca: AIHD	BIII02A'IE^?!KQQ-	CIERI WIX2L'X'	FIN’	M	II’	Z2	S'
Spodziewane przeciwciała:	FGT2, G"IC“
Powstałe przeciwciała:	GP
Dawca: D	G2Y2E'łQD'łQ"	xix‘cr	I-I VI	L	II'		RS'
Biorca:	G2P2Y2E* 11' IQ’D"Q’	WIX2LXC“	FI VI	L	U’l	Zl	s~
Spodziewane przeciwciała:	DXIH'R*
Powstałe przeciwciała:	HR^-
Dawca: A2HD	BIOHVQ	R2\VIL(-	FI		II*	Z2	ks;
Biorca: AIHD	III03I^,2Q2YIA'2GT;	2rqy Ki\v<~	FIN' 1	J		Zl	RS
Spodziewane przeciwciała:	ÓI02LTT
Powstałe pizeci wdała:	I.TI*

192

193