etno01

..śmierci cielesnej”, ale żywioły    _n^_ez

a wśród nich praede wszystkim powietrz ^utrzymujące przy życiu” wszystkie istoty; J I przez powietrze, i czas pochmurny, «

’«>*-

(a

^^Inel ^iatl

Pogodny, i

cytaty *

Es ll^pS^SS

św

ę*ego Frj

m

dwe Leopolda Staffa — przyi>- tłum.). Tak samo w___ ^Asy^żu

^!gai

J* ni

*"⁰r>o-

“*^a<s* «•*«> gf—

* Pdlbó_K,    .^Z},cis

pozostaje ściśle

-    *^wi^zan

I wreszcie żywioł ziemski, pasywno-aktywny zbiornik koi>i "*** macica dobroczynnej Pomony, hodującej i utrzymującej p^ ^

śmierć, „nasza

święta w swojej niewyczerpanej mooy twórcl wielce i pokorna, i cenna, i czysta”; tak morflzowany („brat ogień”), uchwycony ^*! czerpanej wtalności odwiecznego kowala, łnetaiiJ (^piękny i radosny, i silny, i mocny”). Ten herosi urodę, radość, zdrowe i potężne życie J z ^bratem słońcem”, które jest „piękne i promienne

owoce z ł

>arwnv-

onię

ódła

jest

dobroczynnej Pomony. bodująi stworzenia, których przeznaczeniem jest starość matka ziemia / która nas żywi i chowa / I rodzi różni ma kwiaty i zioiy”-Podstawowe elementy tej kosmicznej psalmodii, opiewającej nie tylko tajemnicę stworzenia, ale a nieustanny, codzienny cud u trzymywania się przy życiu, trwania ciał postrzeganych w ich kruchej i wiecznej fizyczności, to pojęcia „stworzenia” ■ „utrzymywania”, sygnałów ładu świata w cudowny sposób uregulowanego przea^dealm^jarmonięi żywiołów.

be nasienie dojrzałego.

;if

óbki /,/ńre/^ ^ Michelego karza £^rCO,e

odbij«^I,,e’ OVVS    ■ ^U

i cierp'

Także mleko uważane być mogło za wariant wody, pierwotnego ^zr*| życia, gdyż powiązane pozostawało z ową życiodajną wodą^ctór^ krew. ^sok życia”, której wariantem jest z kolei zapładniająj mężczyzny. Ale w odniesieniu do sera, życia zestarzałegoI wiedza medyczna nie zamierzała czynić zbyt wielu wyjątkcnjM „Wszelki ser jest złym pożywieniem — zauważał, a raczej gtoj z Brescii Bartolomeo Boldo. autor komentarza i _ tutę #e cose c/ie se monzono commizmzme/zte Giovann*eg Savonaroli, chwały nauki padewskiej i osobistego 1 d^TEste — ponieważ jest ciężkostrawny, wywołuje kwaśne napełnia żołądek gazami, trudno się wchłania, sprzyj^a P śluzu i cholery w żołądku, ponieważ przejmuje od podp

73 / Wyklęty ser

kość. Im jest starszy, tym bardziej staje się cierpki, gorący i ciężko-strawny [...]. Trzeba wszakże wziąć pod uwagę, że kiedy się go je wraz z innym pożywieniem, jak na przykład z niektórymi zupami, lub w malej ilości z chlebem na zakończenie posiłku, wtedy, zdaniem niektórych, nie szkodzi: wzmacnia bowiem otwór żołądka, sprawia, że cała jego zawartość musi się ścieśnić, a także sprzyja podniesieniu się waporów w głowie [...]; twarożek, zwany z łacińska caseus secundarius jest gorszy od świeżego mleka, jednakże kiedy jest świeży i ciepły, niektórym dobrze robi, szczególnie gdy przyprawi się go odrobiną wody różanej. Umieszczony od razu w woreczkach nadaje się czasami, wraz ze świeżym serem, do robienia podkładu pod farbowanie materiałów”¹¹⁸.

Mimo niechęci ze strony wiedzy medycznej sery krążyły jednak swobodnie od chat do pałaców, od karczm do kurii: masło, śmietana, zsiadłe mleko, twarożek, ser żółty, camlello, latleruolo. Z Balearów docierał na pańskie stoły ser z Majorki.

Siedemnastowieczna Francja zaznała najprawdopodobniej prawdziwego zwrotu historycznego, kiedy władzę w arystokratycznej kuchni przejęło masło (w średniowieczu używały go raczej warstwy niższe). Pewne jest, że w XVII wieku we Francji tłuste sosy znane wykwintnej kuchni, wyszukanym przepisom i słynnym kucharzom wyparły średniowieczne sosy kwaśne, których ostry smak łagodzono odtąd dodawaniem masła. Pełni ono teraz funkcję nieznaną w średniowieczu, składnika łagodzącego smak, łączącego poszczególne ingrediencje, emulgatora. Trudno orzec, w jakim stopniu tak zwana rewlution culi-naire du XVII siecle została wyeksportowana również do Włoch i czy zwycięstwo tłuszczu (nowoczesnego) nad kwasem (średniowiecznym) miało owe spektakularne efekty, które przypisują mu niektórzy francuscy historycy. Wątpliwości są jednak całkowicie uzasadnione. Vincenzo Tanara, pisząc około połowy XVII wieku swój traktat w Bolonii - w miejscu uważanym wówczas za najbardziej wysuniętą część Lombardii, mającej żyzne pastwiska, nadające się na wypas krów (czyli do produkcji masła i serów) - nie traci zbyt wiele czasu na pisanie o maśle, „bo nie jest to towar interesujący naszego rządcę. Kto zważy, jak mało korzyści płynie z jednego funta masła, a jak wiele trzeba na nie wydać, ten nie zdziwi się, że prawo antyzbytkowe zabra-