filozofia egzamin0

ZESTA WIE NIĄ

ZAGADNIENIA WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA

Zagadnienia filozoficzne tego okresu stanowiły zespół dość luźny; niektóre dzia!) filozofii były wówczas zupełnie lub prawie zupełnie zaniedbane. Wyróżniały się dar* grupy: I. zagadnienia teologiczne (traktowane na podstawie Pisma św.) i II. zagadnienia nauk świeckich (od Pisma św. względnie niezależne).

I. I. Zagadnienie metody wywołało zacięty spór między teologami: czy prawd de. ryczących Boga i rzeczy wiecznych można dochodzić za pomocą dialekty ki przyrodzonym rozumem ludzkim ? Zagadnienie to wywołało najbardziej różnorodne odpowiedzi, « skrajnego racjonalizmu do skrajnego irracjonalizmu. W końcu przeważył umiarkowan) pogląd: że rozumem prawd wiary ani odkryć, ani sprawdzić nie można, ale gdy zostały objawione, można je rozumem wytłumaczyć.

2. Zagadnienia teologii posiadały nieraz znaczenie filozoficzne. Np.: Jak dowieść istnienia Boga? Wczesne średniowiecze zachowało dowód Augustyński, wynalazło dowód ontologiczny, przypomniało dowód kosmologiczny (Adelhard z Bath). — Jaki jest stosunek Boga do stworzenia? Panteiści przedstawiali stworzenie świata emanacyjnie (Enu-gena), filozofowie-przyrodnicy usiłowali pojąć je „wedle zasad fizyków” (Teodoryk z Chartres), prawowierni teologowie głosili, że świat został stworzony z niczego. — Pytano także,

kczy można wytłumaczyć naturę świata (np. Teodoryk z Chartres), czy też raczej wola Boża jest ostateczną racją, która nie podlega tłumaczeniu.

3. Niektóre szczegółowe zagadnienia dogmatyki, rozważane dialektycznie, miały również związek z filozofią: tak było z dogmatem Trójcy (nomfnalizm Roscelina prowadził do tryteizmu). Eucharystii (dialektyczne zasady Berengara prowadziły do zaprzeczenia transsubstancjacji), z dogmatem Wcielenia (Anzelm), a także z kwestią łaski i przeznaczenia, która w IX w. wciągnęła w spór cały bez mała świat uczony.

POJĘ

łf. Zagadnienia fiJozofii świeckiej należały we wczesnym średniowieczu prawie wyłącznie do zakresu filozofii teoretycznej. Najżywotniejsze były zagadnienia metodologiczne, logiczne i psychologiczne. Logiczne bądź miały charakter formalny, bądź pochodziły z pogranicza logiki i metafizyki (problem uniwersaliów!). Zagadnienia filozofii przyrody bywały rozważane rzadko (szkoła w Chartres). Zagadnienia etyczne i inne zagadnienia natury praktycznej były traktowane częściej jako sprawy katechizmu niż nauki.

ł- Zagadnienie klasyfikacji nauk. Główne zagadnienie metodologiczne brzmiało: Juki jest skład i układ wiedzy świeckiej? Było rozwiązywane według dwóch tradycji: a) podział Platoński (na logikę, fizykę i etykę), wytworzony w Akademii, uznany prze/ stoików, przejęty przez Ojców Kościoła (Orygenes, Augustyn) i używany stale aż do czasów Boecjusza i Kasjodora, był do nauki średniowiecznej wprowadzony przez Izydora. Alkuina, Eriugenę i stosowany był jeszcze w w. XII (np. przez Jana z Salisbury); ij podział Arystotelesowski (na nauki teoretyczne i praktyczne), rozwinięty przez komentatorów, zwłaszcza Aleksandra z Afrodyzji, konserwowany przez Syryjczyków i Arabów, przekazany został średniowieczu przez Boecjusza, a reprezentowany był w nim zwłaszcza przez Hugona od św. Wiktora. — Zagadnienie klasyfikacji miało szczególną wagę w okresach