Foto0450

Publikacja składa z trzech rozdziałów, z których pierwszy stanowi swoiste tło dla dwu pozostałych. Przybliżamy w nim podstawowe zagadnienia związane z procesem badań naukowych na potrzeby prac magisterskich i doktorskich. W części tej zaledwie dotykamy zasadniczego zagadnienia, tzn. metod, technik i narzędzi badawczych. Zagadnienie to omawiamy szerzej w drugim rozdziale, stanowiącym - jak się wydaje - jądro niniejszego opracowania. Szczególną uwagę poświęciliśmy w nim metodom i technikom badań empirycznych. Mamy bowiem wrażenie, że prace magisterskie o takim charakterze niejako wracają do łask,

0    czym może świadczyć chociażby ich rosnąca liczba.

Niemniej jednak staraliśmy się również pamiętać o autorach prac teoretycznych. I chociaż w tym zakresie odczuwamy jeszcze swoisty niedosyt, podobnie zresztą jak większość autorów prac magisterskich i doktorskich przygotowujących prace o charakterze teoretycznym, to sądzimy, że i oni znajdą coś dla siebie w tym opracowaniu.

Logiczną kontynuacją zagadnień przedstawionych w rozdziale drugim jest materiał zawarty w rozdziale trzecim. Proponujemy w nim minimum wiedzy z zakresu statystyki, potrzebnej autorom prac magisterskich i doktorskich. Przedstawione tam przykłady nie tylko umożliwiają przyswojenie sobie tej wiedzy, ale

1    stwarzają szanse wykorzystania jej w praktyce.

1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROCESU BADAŃ NAUKOWYCH W PRACACH MAGISTERSKICH I DOKTORSKICH

1.1. CO ROZUMIEMY POD POJĘCIEM „BADANIA NAUKOWE"?

Nierzadko spotykamy się z problemem, który już prezentowaliśmy w jednym z wcześniejszych opracowań^{1 2 3}. Sprowadza się on do pytania: czym różni się działalność naukowa od zwykłej, codziennej działalności człowieka i grup społecznych? Próbując odpowiedzieć na to z pozoru proste pytanie, skorzystamy z dwu przykładów.

Po pierwsze różnicę tę można porównać do różnicy w kryteriach sprawności we władaniu bronią palną. Większość ludzi można by uznać za mistrzów i ekspertów w strzelaniu, gdyby przyjąć jako kryterium zdolność trafienia na przykład w ścianę stodoły z odległości pięćdziesięciu metrów. Drugi przykład zaczerpnęli' śmy z książki E. Nagela: „Ten, kto zna rolników, nie może nie podziwiać śmiałej samodzielności niektórych z nich, którzy nie ma jąc zbyt wielkiego wykształcenia, odznaczają się niemalże nieograniczonym zasobem umiejętności praktycznych i rzetelną wiedzą w sprawach dotyczących ich najbliższego otoczenia. Tradycyjna pomysłowość rolnika ma jednak wąskie granice: często, jeśli coś przerwie ciągłość foku codziennego życia, staje on bezradny, umiejętności jego są bowiem wytworem tradycji i rutyny, i nie mają za swą podstawę zrozumienia przyczyn ich powodzenia. Uogólniając, wiedza zdroworozsądkowa jest najbardziej przydatna wówczas, gdy pewna liczba czynników pozostaje, praktycznie rzecz biorąc, nie-zmienna [podkr, M. C.J, Ponieważ jednak nie zwykło się zauważać, iż jej przydatność zależy od stałości owych czynników - co więcej, nie dostrzega się nieraz samego istnienia owych czynników - wiedza zdroworozsądkowa ma poważne braki. Zadaniem systematycznej nauki jest właśnie usunięcie tych braków, nawet choćby ten ceł zrealizowała tytko częściowo".

Refleksja ta wydaje się szczególnie użyteczna dla współczesnych sił zbrojnych, chociaż nie tylko. Doświadczamy bowiem wielu zmian, $ą to zmiany zarówno wewnątrz sił zbrojnych, jak i w ich relacjach z bliższym i dalszym otoczeniem. W otoczeniu tym następują różnorodne przekształcenia, co stanowi istotny czynnik

1

M. Cteślarczyk, P Krawczyk, Z. Korulczyk, Poradnik metodyczny autorOw prac kwaUflkzzcy)-

2

nych, AON, Warszawa 2002.

3

E. Nagel, Struktura nauki Zagadnienia logiki wyjairńtń naukowych, PWN, Warszawa 1961.