Foto0751

d/aj ogr&ueggń w pfZAStfZflMli badywc/ej zawierającej /.ęslyw możliwych wariantów prcyd&toyęh przy wyborze przedmiotu badań, Np, zatrzymując się w polu i jako przedmiot badań przyjmujemy zaistniałe dotychczas w określonym miejscu przestrzeni i w Jakimś przedziale czasu fakty, ale takie zachodzące (aktualnie, w przeszłości lub w przyszłości) procesy I zjawiska w środowisku naturalnym, i ich wpływ na bezpieczeństwo jakiegoś podmiotu (pojedynczego człowieka, grupy społecznej, instytucji czy organizacji).

Zatrzymując się przy polu 2 w tabeli 14 możemy przyjąć, że przedmiotem badań są tam fakty, procesy i zjawiska zachodzące w środowisku naturalnym i ich wpływ na bezpieczeństwo jakiegoś podmiotu (pojedynczego człowieka, grupy społecznej, instytucji czy organizacji) w takich sferach, jak bezpieczeństwo ekologiczne i zdrowotne, ekonomiczne i polityczne, itd.

Z kolei pola 3 i 4 w tej samej tabeli sugerują, że przedmiotem badań mogą być fakty, procesy i zjawiska zachodzące w środowisku społecznym, uwzględnieniu ich wpływu na różne, przedmiotowe wymiary bezpieczeństwa (ekologiczne i zdrowotne, ekonomiczne i polityczne, Ud.) istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa konkretnego podmiotu (pojedynczego człowieka, grupy społecznej, instytucji czy organizacji). Podobne inspiracji dostarcza analiza pozo* stałych pól macierzy przedstawionej w postaci tabeli 14.

Na zakończenie tego podrozdziału warto zauważyć, że określanie mizedmiotu badań w oparciu o modele przedstawione w postaci macierzy w ta* pelach 11-14 można Wzbogacać o różne wymiary czasu i przestrzeni, uwzględniając fakty procesy i zjawiska zachodzące.' a/ w takim lub innym miejscu, bJ aktualnie lub (i) w przeszłości oraz - w miarę możliwości i z pewnym ^prawdopodobieństwem • w przyszłości. Przyjmując określone cele badań, coraz częściej, chociaż z coraz większym trudem, staramy się także „zaglądać” w przyszłość. Stwierdzenie „z coraz większym trudem” nie powinno jednak zniechęcać⁴¹ do podejmowania wysiłków badawczych mających na celu prze* widywanie (z pewnym prawdopodobieństwem) kierunków zmian procesów i zjawisk zachodzących w różnych sferach bezpieczeństwa,

4,4* Istota i rodzaje problemów badawczych

Wcześniej wspomniano już, że poszczególne dyscypliny naukowe różnią się * między Innym) * nie tylko specyficzną terminologią oraz przedmiotem hatłań, ale także charakterem i rodzajem podejmowanych problemów badawczych Pobór adekwatnych do tych problemów metod badań również może wy* różnlać „nauki o bezpieczeństwie” spośród innyeh dyscyplin i dziedzin wiedzy ¹

Warto jednak /.au ważyć, że na tym etapie rozwcp* jmitewin jawie”, w /.ależ/iości od przedmiotowego wymiaru bez-pieczeństv*« (ek<^ogk^/xie i zdrowotne, ekonomicznc i polityc/Jie, publiczne i militarne, &&,) wyl<4^z>>v> wane są także charaktery styczne dla innych dyscyplin i dziedzin wiedzy iectoa*' ki badan i narzędzia badawcze. Jednak w tej charakterystycznej „układance¹ technik i narzędzi badawczych, jaką jest metoda badań^4v, w gumkach o bezpieczeństwie" obok technik i narzędzi stosowanych w innych dyscyplinach na* ukowych t aktualnie wykorzystywanych w badaniach problemów bezpieczeństwa, coraz częściej będą stosowane także nowe techniki i narzędzia badawcze oraz nowe połączenia starych metod i technik stosowanych dotychczas w badaniach prowadzonych w ramach innych dyscyplin naukowych.

Być może w tym miejscu warto jeszcze raz przypomnieć, że wiedza o bezpieczeństwie ma charakter inter- i transdyscyplinamy, co wiąże się także ze specyfiką podejmowanych problemów badawczych. Analiza tego, co może być przedmiotem badań w naukach o bezpieczeństwie (tabele 11-14) pozwala dokonać wstępnego przybliżenia obszarów problemowych w „naukach o bezpieczeństwie¹. To głównie w tych obszarach są jakby „ukryte” problemy badawcze, które co jakiś czas wyłaniają się z głębin niewiedzy i ukazują się człowiekowi w formie wyzwań, szans, ale i zagrożeń³⁰.

W odniesieniu do sfery bezpieczeństwa zbyt często jeszcze różnego rodzaju problemy docierają do świadomości człowieka dopiero w trudnych, kryzysowych sytuacjach. Między innymi z tego powodu zbyt często jeszcze „studnię kopie się dopiero wtedy, kiedy się pali¹. Ale wtedy problemy nabierają nierzadko tragicznych rozmiarów, zresztą nie tylko dla pojedynczego człowieka i małych grup społecznych. Historia ludzkości dostarcza wielu przykładów na to, że może to dotyczyć całych społeczeństw (narodów) czy gatunku homo sapiens, Zadaniem badacza jest, między innymi, „zobaczyć” te problemy, zanim inni je dostrzegą i doświadczą ich oddziaływania oraz opisać je w wyczerpujący sposób, a także - w miarę możliwości - określić (wyjaśnić) przyczyny ich występowania, zanim one pojawią się,

W „naukach o bezpieczeństwie*' kłopot polega jednak na tym, że przy -stępując do badań trzeba te problemy nie tylko „zobaczyć okiem wyobraźni” (w świetle posiadaną) przez badacza wiedzy), ale także nazwać je w taki sposób, który będzie umożliwiał przygotowanie i przeprowadzenie tych badan, oraz uzyskać wiedzę przydatną nie tylko „tu i teraz", ale także „gdzieś i kiedyś"* Oprócz gromadzenia i systematycznego weryfikowania wiedzy podstawową)* badania prowadzone w „naukach o bezpieczeństwie" powinny także dostarczać w miarę konkretnych wniosków do działalności praktycznej, służącej

** |)o*im»waim do przedmiotu badań i koukremytib problemów badawczycb Jak już wspomniana, Mteaorie te zostały do# preuyzyjnto opisana w literatufw tM 1 •ciylh kullum    o & llłbliOj i yom* swizą) wyfeor#y$tywam* w

i w tóabiftsb nauko wyeto>

1

   m III Millsniyn) stwimijfflia, że uWszytiko, en w nIW/j? twpi?^£ń»ia$

mmm fgwyiti# w XXI wi«kw> w test ni$pw#widywahiośr^ jg$t równie efektowna* jak Mko»