FunkcjonowanieRynku R050 151

—    zasoby kapitału trwałego, od których zależą zdolności wytwórcze,

—    zasoby czynników wytwórczych.

Oba rodzaje zasobów' określają górną granicę wielkości podaży produktów' i usług w danym czasie. Nie jest bowiem możliwe zwiększenie wielkości podaży ponad wielkość wyznaczoną przez istniejące zdolności wytwórcze w sferze produkcji i działalności usługowej oraz przez istniejące zasoby czynników wytwórczych. Podaż produktów i usług może się natomiast kształtować poniżej wielkości określonej przez zasoby kapitału trwałego oraz zasoby czynników wytwórczych. Jest ona wówczas kształtowana przy istnieniu rezerw w zasobach materialno-rzeczow'ych.

Górną granicę wielkości podaży pracy określa, jak już wskazywano, liczba ludności w wieku produkcyjnym. Podaż pracy może sie więc zmieniać w^;raz ze zmianami liczby ludności w wieku produkcyjnym, a także kształtować się poniżej tej liczby. Kształtowanie się podaży pracy poniżej liczby ludności w wieku produkcyjnym oznacza, że istnieją zasoby pracy, które nie przekształcają się w podaż pracy.

Czynniki materialno-rzeczowe, wpływające na możliwość tworzenia oraz zmiany wielkości podaży, nie decydują o jej ostatecznym kształcie. Istnienie wmlnych zasobów' materialno-rzeczowych oraz wolnych zasobów' pracy oznacza, że redukcji ulegają ograniczenia zmian wielkości podaży produktów i usług, płynące z realnej sfery gospodarowania. Jednakże stosunkowo łatwy' dostęp sprzedawców do wymienionych zasobów' nie jest równoznaczny z eliminacją całokształtu ograniczeń. Zmiany wielkości podaży produktów i usług mogą bowiem napotykać ponadto ograniczenia pieniężne, wynikające z ograniczonej podaży pieniądza lub nazbyt wysokiego poziomu stopy procentowej. Dopiero zmniejszenie stopnia ostrości ograniczeń materialno-rzeczowych oraz pieniężnych pownduje, że nabierają znaczenia inne czynniki wpływające na podaż. Podstawowe znaczenie wśród tych czynników' mają dwa pozostałe elementy rynku, a mianowicie ceny oraz popyt.

Przy stałych cenach i braku ograniczeń ze strony czynników' materialno-rzeczowych podaż produktów i usług zależy przede wszystkim od popytu. Wykazuje ona tendencję w'zrostow^;ą wraz ze _wZrostem popytu i odwrotnie. Podobne zależności mają miejsce w przypadku podaży pracy, jeżeli poziom płacy realnej utrzymuje się _oa stałym poziomie. O kształtowaniu się podaży pracy decyduje w tej sytuacji przede wszystkim popyt na pracę. Znaczenie popytu jako czynnika wpływającego na podaż jest tym większe, im:

—    ostrzejszy charakter mają ograniczenia po stronie popytu,

—    mniejsza jest skuteczność cen i płac w procesie przezwyciężania tych ograniczeń przez sprzedawców.

W warunkach funkcjonowania klasycznego mechanizmu rynkowego, gdy wszystkie elementy rynku są zmienne, wielkość podaży produktów' i usług zależy nie tylko od popytu, lecz także od kształtowania się oraz zmian poziomu cen. Ogólna zależność między kształtowaniem się wielkości podaży produktów' i usług a poziomem cen polega, jak wiadomo, na tym, że wraz ze wzrostem cen następuje w'zrost podaży i odwrotnie. Zależność tę może charakteryzować zróżnicowany stopień intensywności, znajdujący wyraz w cenowej elastyczności podaży.

Istnienie zmiennych płac powoduje, że podaż pracy zależy nie tylko od popytu na pracę, lecz również od zmieniającego się poziomu płac. O podaży pracy decyduje nie tyle poziom płacy nominalnej, ile poziom płacy realnej, określającej ilość produktów i usług, które za daną płacę nominalną mogą być zakupione przez nabywców¹. Jeżeli na wielkość podaży pracy wpływ-a poziom płacy realnej, to z tego wynika, że o tej wielkości decyduje również poziom cen produktów i usług. Skłonność osób fizycznych do podejmowania pracy zależy wńęc zarówno od poziomu plac nominalnych, jak i od poziomu cen, których wzrost obniża poziom płacy realnej oraz odwrotnie. Wzrost płacy realnej zwiększa względną opłacalność pracy (efekt dochodowy).

Podaż pieniądza, która nie jest uwarunkowana bezpośrednio czynnikami materialno-rzeczowymi, zależy przede wszystkim od poziomu stopy procentowej, opłacanej przez jego nabywców. Poziom stopy procentowej decyduje o nominalnej podaży pieniądza, a więc o ilości pieniądza oferowanej podmiotom rynku przez banki. Jed-

150

151

1

A. RedsJob, Economie politique. Theorie..., jw., s. 76.