FunkcjonowanieRynku R050 171

sprzedawców przewagi konkurencyjnej nad innymi sprzedawcami. Przewaga konkurencyjna staje się dla sprzedawców źródłem powiększania zasobów. Innowacje są integralnie związane z ryzykiem oraz koniecznością konfrontowania efektów i nakładów w długich okresach.

8. Kształtowanie podaży

Podaż jako element rynku może być i jest przedmiotem celowego kształtowania. Proces kształtowania podaży może być rozpatrywany w trzech przekrojach:

— podmiotowym, który jest związany z podmiotami kształtowania podaży;

— instrumentalnym, odzwierciedlającym zespół instrumentów, które mogą być wykorzystywane w procesie kształtowania podaży;

— przedmiotowym, konkretyzującym przedmiot kształtowania, którym mogą być różne rodzaje podaży, jej wielkość, struktura itp.

Podmiotami kształtowania podaży mogą być: państwo, podmioty gospodarcze działające w sferze wytwarzania produktów i świadczenia usług, banki oraz osoby fizyczne. Podmioty te posługują się zróżnicowanym zespołem instrumentów' oraz koncentrują uwagę na kształtowaniu różnych rodzajów podaży oraz jej wielkości ujmowanej w^j skali globalnej oraz cząstkowej.

Pomijając sektor publiczny, państwo nie kształtuje na ogół podaży w sposób bezpośredni oraz nie określa ani jej wielkości, ani struktury. Kreuje natomiast zespół warunków i instrumentów, które wpływają na skłonności sprzedawców do oferowania nabywcom przedmiotów wymiany. Instrumentami regulowania tych skłonności mogą być ustalane przez państwo ceny minimalne i maksymalne, płace minimalne, zasiłki dla bezrobotnych, cła itd. Jednak główne znaczenie w'śród tych instrumentów ma system podatkowy.

Głównymi reprezentantami oraz podmiotami kształtowania podaży są podmioty gospodarcze działające w sferze wytwarzania produktów' i świadczenia usług. W zależności od przedmiotu ich działania mogą one uczestniczyć w kształtowaniu podaży w jednym

lub wielu segmentach rynku. Podmioty gospodarcze występujące w roli sprzedawców produktów lub usług mogą w procesie kształtowania podaży kierować się różnymi kryteriami. Podstawowe znaczenie wśród tych kryteriów mają:

— materialno-rzeczowe warunki funkcjonowania sprzedawców (orientacja wewnętrzna),

— aspiracje nabywców (orientacja popytowa),

— sytuacja konkurencyjna na rynku (orientacja konkurencyjna).

Wymienione kryteria mogą być uwzględniane przez sprzedawców

w różnych proporcjach. Niektóre kryteria mogą zyskiwać rangę kryteriów podstawowych, inne natomiast — rangę kryteriów uzupełniających. W zależności od znaczenia przypisywanego przez sprzedawców poszczególnym kryteriom można wyróżnić różne mechanizmy kształtowania podaży.

Krańcowym mechanizmem kształtowania podaży przez sprzedawców jest mechanizm uwzględniający wyłącznie materialno-rzeczowe warunki ich funkcjonowania. O kształcie i strukturze tych warunków decydują przede wszystkim zdolności wytwórcze i usługowe sprzedawców oraz stan i dostępność czynników⁷ wytwórczych. Ten mechanizm kształtowania podaży, oparty na wewnętrznej orientacji sprzedawców, może występować wówczas, gdy:

— istnieją trudności przezwyciężania ograniczeń płynących z ma-terialno-rzeczow^rych wmrunków⁷ funkcjonowania sprzedawców⁷ (np. trudności zwiększenia zdolności wytwórczych w danym czasie, brak wolnych zasobów' itd.),

— ograniczenia po stronie popytu nie w⁷ystępują w ogóle lub są słabe,

— sprzedawcy funkcjonują w sytuacjach monopolistycznych.

Mechanizm kształtowania podaży przez sprzedawców ulega

zmianie, gdy zaczynają się pojawiać ostrzejsze ograniczenia po stronie popytu. Narastanie tego typu ograniczeń powoduje, że w⁷zrasta znaczenie popytu nabywców jako podstawy kształtowania wielkości i struktury podaży. Działania sprzedawców w⁷ procesie kształtowania podaży są wówczas oparte na:

— orientacji popytowej,

— orientacji wewnętrznej.

171