FunkcjonowanieRynku R022 063

1

5. Przewaga konkurencyjna

Przewaga konkurencyjna może występować w obrębie stosunków równoległych między sprzedawcami lub między nabywcami. Przewagę konkurencyjną może zdobyć sprzedawca nad innymi sprzedawcami lub nabywca nad innymi nabywcami. Jeżeli warunkiem pojawienia się przewagi konkurencyjnej jest istnienie więcej niż jednego sprzedawcy oraz więcej niż jednego nabywcy, to nie może mieć ona miejsca ani w warunkach funkcjonowania monopolu lub monopolu ograniczonego, ani w warunkach działania monopsonu lub mono-psonu ograniczonego (por. uwagi o podmiotowej strukturze rynku). Przewaga konkurencyjna może się pojawiać wówczas, gdy istnieją rozwinięte procesy konkurencyjne. Przy występowaniu ograniczeń po stronie popytu rozwijają się one przede -wszystkim w sferze podaży, a więc między sprzedawcami.

Można wyróżnić dwa rodzaje przewagi konkurencyjnej:

—    potencjalną przewagę konkurencyjną,

—    efektywną przewagę konkurencyjną.

Potencjalna przewaga konkurencyjna wyraża się w przewadze sprzedawcy nad innymi sprzedawcami, bez jej konfrontacji z preferencjami nabywców.

Najogólniej biorąc, można wyróżnić dwa klasyczne źródła potencjalnej przewagi konkurencyjnej:

—    sferę zasobów,

—    sferę umiejętności.

Podstawowym źródłem potencjalnej przewagi konkurencyjnej są większe i lepsze zasoby, którymi dysponuje sprzedawca w porównaniu z konkurentami. Dotyczy to zasobów materialno-rzeczowych, ludzkich (zasobów pracy) oraz pieniężnych. Jednak ich posiadanie przez sprzedawcę nie gwarantuje osiągnięcia przez niego potencjalnej przewagi konkurencyjnej. Większe i lepsze zasoby są koniecznym, ale nie wystarczającym warunkiem osiągania przewagi.

Zasoby posiadane przez sprzedawcę mogą być bowiem mniej lub bardziej racjonalnie wykorzystywane. W krańcowych przypadkach wykorzystywanie zasobów może cechować wysoki stopień racjonalności lub marnotrawstwo. Warunkiem osiągania przez sprzedawcę potencjalnej przewagi konkurencyjnej nad innymi sprzedawcami jest wyższy stopień racjonalności wykorzystywania posiadanych zasobów. O wyższym stopniu racjonalności wykorzystywania zasobów rzeczowych, ludzkich i pieniężnych decyduje z kolei wyższy poziom umiejętności. Skojarzenie tych dwóch czynników (większe i lepsze zasoby, wyższy poziom umiejętności) jako kategorii komplementarnych umożliwia sprzedawcy osiąganie potencjalnej przewagi konkurencyjnej nad innymi sprzedawcami.

Sfera umiejętności jako źródło potencjalnej przewagi konkurencyjnej obejmuje przede wszystkim zespół umiejętności w zakresie gromadzenia, porządkowania i przetwarzania informacji, organizowania i koordynowania procesów materialnych i decyzyjnych, nawiązywania oraz utrzymywania dobrych stosunków z partnerami sfery wymiany, kształtowania kultury pracy i kierowania. Ponadto do zespołu umiejętności można zaliczyć skłonność i zdolność przeciwstawiania się rutynie, zdolność podejmowania ryzyka, skłonność do innowacji oraz zdolność ich dokonywania, zdolność dostosowywania się do zmian¹ itd.

Sferę umiejętności charakteryzuje w^rażna cecha, która ją różni od sfery zasobów'. Sferę zasobów cechuje zazwyczaj stosunkowa wysoki stopień jednorodności, w związku z czym podlega ona bardziej różnicowaniu ilościowemu niż jakościowemu. Tymczasem sfera umiejętności skupia przede wszystkim zjawdska jakościowa, które mogą być podstawą tworzenia zróżnicowanych struktur umiejętności. Wyższy poziom umiejętności sprzedawcy w porównaniu z konkurentami może być odzwierciedleniem takiej struktury zjawisk jakościowych, która jest trudna do naśladowania przez innych sprzedawców. Sfera umiejętności staje się wskutek tego nie tylko źródłem potencjalnej przewagi konkurencyjnej, lecz także czynnikiem, który' decyduje o wysokim stopniu tmałości tej przewmgi.

Potencjalna przewaga konkurencyjna sprzedawcy nad innymi sprzedawcami znajduje ekonomiczny wyraz w sferze nakładów lub w sferze efektów rzeczowych (wyższa jakość). Większe i lepsze zasoby oraz w'yższy poziom umiejętności mogą być podstawą obniżania przez sprzedawcę poziomu kosztów, a co za tym idzie — ceny na

63

1

K. Herdzina, Wettbewerbspolitik, Stuttgart 1995, s. 29.