FunkcjonowanieRynku R09(4 285

o homogenicznym przedmiocie działania są usytuowane w pewnym oddaleniu od siebie, to mogą funkcjonować jako monopole, zmierzające do podwyższania poziomu cen. Podwyższanie poziomu cen w jednakowym stopniu przez oba zakłady usługowe nie podważa ich sytuacji monopolistycznych. Jednakże gdy zakłady usługowe A i B zwiększają poziom cen w zróżnicowanym stopniu, to mogą się stać konkurentami.

Jeżeli zakład usługowy A, działający w siedzibie nabywcy, podwyższa cenę za usługę do 100 jednostek, a zakład usługowy B, działający poza siedzibą nabywcy, do 60 jednostek, to o pojawieniu się między nimi konkurencji monopolistycznej decyduje wielkość kosztów transportu między zakładami usługowymi A i B. Zakład usługowy B może być konkurentem zakładu usługowego A, gdy ponoszone przez nabywców koszty transportu do zakładu usługowego B kształtują się poniżej 40 jednostek, a więc gdy jest spełniony warunek:

cena za usługę zakładu A > cena za usługę zakładu B + koszty transportu.

Przykład ten wskazuje, że między zakładami usługowymi A i B może się pojawić konkurencja monopolistyczna, ale zanim to nastąpi, zakład usługowy A jako monopolista dysponuje dużą swmbodą w' zakresie zmian cen.

Drugi kierunek poszukiwania interpretacji konkurencji monopolistycznej, nawiązujący do rywalizacji między monopolistami, jest oparty na idei konkurencji między sprzedawcami o zasoby pieniężne nabywców. Sprzedawcy jako monopoliści działają w' różnych segmentach rynku oraz oferują produkty, które nie mają substytutów¹. Nabywcy swobodnie gospodarują ograniczonymi zasobami pieniężnymi, które mogą być przeznaczone na zakup różnych produktów lub usług. Jeżeli nabywcy, dysponując danymi zasobami pieniężnymi, przeznaczają je w większej ilości na zakup produktu oferowanego przez monopolistę A, to mogą je przeznaczyć w mniejszej ilości na zakup produktu oferowanego przez monopolistę B. W zależności od kierunku wydatkowania ograniczonych zasobów⁷ pieniężnych nabywcy kreują więc konkurencję między monopolistami A i B.

Tego typu interpretacja konkurencji monopolistycznej między sprzedawcami oznacza, że:

—    jest ona kreowana nie przez sprzedawców, lecz przez nabywców,

—    popyt nabywców może być w pełni mobilny, niezależnie od struktury i hierarchii potrzeb nabywców (konsumenci) oraz technologii wytwarzania (producenci jako nabywcy).

Interpretacja konkurencji monopolistycznej, oparta na idei rywalizacji między sprzedawcami o zasoby pieniężne nabywców, jest sprzeczna z klasycznym mechanizmem procesów konkurencyjnych na rynku. Wynikałoby z niej bowiem, że nie ma na rynku innych sytuacji oraz innych procesów niż konkurencyjne, co jest sprzeczne z realiami współczesnego życia gospodarczego.

4. Konkurencja oligopolistyczna

Konkurencja oligopolistyczna jest związana bezpośrednio z istnieniem oligopolu, a więc takiej formy rynku, która jest usytuowana między krańcowymi układami stosunków rynkowych, reprezentowanymi przez monopol i polipol. Sprzedawca, który uczestniczy w konkurencji oligopolistycznej, funkcjonuje zawsze, w przeciwieństwie do monopolisty, w otoczeniu konkurencyjnym. Z kolei w przeciwieństwie do polipolisty może on wywierać skuteczny wpływ na to otoczenie, a więc na postępowanie innych sprzedawców, będących jego konkurentami.

Mechanizm konkurencji oligopolistycznej pojawia się przede wszystkim wówczas, gdy:

—    w danym segmencie rynku istnieje mała liczba sprzedawców,

—    sprzedawcy mają stosunkowo duży udział w ogólnej wielkości podaży, tworząc jej oligopolistyczną strukturę,

—    dostęp do rynku dla nowych sprzedawców jest ograniczony,

—    rynek charakteryzuje stosunkowo wysoki stopień przejrzystości, chociaż zróżnicowany w poszczególnych segmentach.

285