ekonomika (108)

Udunków t pojazdów, ale taka¹ komunikator transportowy. Jest to jpaert¹^ program w Europie, umożliwiający bezpośrednią komunikację wszystkich ki^ działających w rektorze TSL. Komunikator ten fest obecnie na/popularniej giełdą ładunkową w kraju. Korzysta z niego ok. 4 ty¹, firm. zarówno małych, m i j-rmirirr rynku TSL, a liczba aktualnych zgłoszeń ładunków na gjekj przekracza jo¹ 3 tys. dziennie .

73. Ingerencja państwa w funkcjonowanie rynków transportowych

Interwencjonizm państwowy w gospodarce rynkowej jest to ingerencja państwa w przebieg procesów gospodarczych, które przebiegałyby w zupełnie inny sposób, gdyby były regulowane jedynie przez mechanizm rynkowy. Działania mgnencyjne państwa najczęściej sprowadzają się do kształtowania określonej struktury gospodarki lub określonych jej sektorów (np. racjonalnej struktury gałęziowej przewozów), hamowania niekorzystnych tendencji w określonych dziedzinach gospodarki lub przyspieszenia ich rozwoju, poprawy bilansu płatniczego, ograniczania inflacji, utrzymania pożądanego kursu walut itp. Zakres ingerencji państwa na rynkach zależy zatem od prowadzonej polityki gospoda-rczej~‘.. Zaangażowanie państwa może przyjmować trzy formy²:

• zaangażowania kapitału państwowego w przedsiębiorstwach transportowych (sektor publiczny);

•    regulacji bezpośredniej (ustawowej i administracyjnej);

•    regulacji pośredniej (instrumenty ekonomiczne i prawne).

Zakres i skala ingerencji państwa w procesy gospodarowania w gospodarkach rynkowych najczęściej znajduje odzwierciedlenie w wieJkości tzw. sektora publicznego. Do wyodrębnienia sektora publicznego można stosować różne kryteria, ale w praktyce zarządzania i regulacji stosuje się kryterium własność środków produkcji W tym rozumieniu do sektora publicznego zalicza się przedsiębiorstwa państwowe, komunalne i mieszane, w których jest przewaga własność państwowej lub komunalnej . Zaangażowanie kapitału państwowego w przedsiębiorstwach transportowych występuje w większości krajów w zróżnicowanym zakresie. Generalnie w krajach postsocjalistycznych udział

ra publicznego jest większy niż w krajach jśd państwowej i komunalnej w trampo-znacznej wartości majątku o charakterze

aJiifhiotstw zaliczanych do sekto Upitalistycznych. Duży udział wlasn wiąże się również z problemem

mfrastrukl---~ Porównanie podstawowych danych dotyczących sektora

put»li< 1 nt i prywatnego w Polsce zawarte jest w łab. 7i

7i Sektor publiczny i prywatny w transporcie w Polsce w 2009 roku

Wyszczególnienie	Sektor publiczny	Sektor prywatny
Przychody z działalności (min zł)	29 737,6	L 50 756*
vi*sztv uzyskania przychodów (min zł)	30 992,3	49 446.9
Przeciętne zatrudnienie na podstawie stosunku pracy Jt£ _______	228,5	172*
Wartość środków trwałych brutto (mld zł)*:	600 974	1 222019
• środków transportu	213 28S	70 479
■ maszyn 1 urządzeń	70 870	1 029 275
• budynków i budowli	316 797	122 264

* Dotyczy transportu, gospodarki magazynowej i łączności.

2ródlo: Transport - wyniki działalności w2003 r. GUS, Wars------2004;    rmilrrji»)i<>>i............

_u jml r GUS. Warszawa 2004.

Mimo że odchodzenie od bezpośredniego zaangażowania kapitału państwowego (poprzez prywatyzację i komercjalizację) jest coraz powszechniejsze, to oddziaływanie na transport w formie bezpośrednich regulacji jest ciągle bardzo duże. Nawet w państwach najbardziej liberalnie podchodzących do rynków transportowych określa się pewne zasady gwarantujące bezpieczeństwo przewozów, np. normy dotyczące czasu pracy i odpoczynku, środków transportu (dopuszczalne wymiary, dopuszczalny ciężar, określony stan techniczny pojazdów), normy ograniczające szkodliwy wpływ transportu na środowisko (poziom hałasu, emisji spalin) oraz kary za ich przekraczanie.

Szerokim obszarem ingerencji państwa jest regulacja konkurencji między przewoźnikami. Podejmuje się działania zapobiegające nieuczciwej, rujnującej konkurencji, poprzez wydawane przepisy antymonopolowe, zakaz zawierania pewnych rodzajów porozumień między przewoźnikami, wysokie kary za nieprzestrzeganie tych zasad. W Unii Europejskiej polityka konkurencji jest jedną z ważniejszych polityk sektorowych. W Polsce zwalczaniem nieuczciwych praktyk gospodarczych oraz kontrolą przestrzegania prawa dotyczącego konkurencji zajmuje się Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Przez długi czas przedsiębiorstwa transportowe miały status służby publicznej, gdyż spełniały ważne z punktu widzenia państwa zadania społeczne i pań-

1

^m Transport w urn m bezpieczniejszy. http-j/www.ctransport.pl/inforniaqc.php?kbor= l-WO&id -<388«ałł59itortOdi26518d24707a&sIowo=gie% B3dy% % B3adunk%F3w z 23.072005.

** KI Knąiiińi Jelonek Sektor publiczny w transporcie w świetle tendencji Uberalizecyjnyck i dercgula-ijrjnyc/r. W: Ukcralnacp i konkurencja na rynku transportowym w Europie. Red. S. Dziadek. M. Mi-dutMnb AS. Katowice 2000. i C

2

E Matoocmka: Globalizacja sektora usług transportu lotniczego. SCH, Warszawa 2001, a. 12-14. M Kotowska Jelonek, op dl., s. 94-95.