FunkcjonowanieRynku R1284 385

Rysunek 99

Kierunki oddziaływania państwa

—    pożądanej redystrybucji dochodów i wydatków.

—    eliminowaniu niestabilności gospodarki,

—    rozwoju działalności socjalnej.

Przedsięwzięcia interwencyjne państwa w wymienionych sferach korespondują bezpośrednio z jego alokacyjnymi, redystrybucyjnymi, stabilizacyjnymi oraz sogalnymi funkcjami. Uzupełniającym motywem podejmowania przez państwo tych funkcji może być dążenie do łagodzenia lub eliminowania negatywnych skutków funkqonowania rynku.

Państwo, realizując funkcje alokacyjne, uczestniczy w przemianach strukturalnych gospodarki. Uczestnictwo to jest urzeczywistniane nie tylko w obrębie sektora publicznego oraz nie dotyczy wyłącznie kształtowania zakresu tego sektora. Interwencja państwa wykracza poza sektor publiczny i zmierza do pobudzania rozwoju nowoczesnych gałęzi gospodarki przez aktywizowanie postępu technicznego i technologicznego oraz hamowanie tempa lub w ogóle rozwoju gałęzi nienowoczesnych, zwłaszcza tych, których działalność wywołuje negatywne efekty zewnętrzne (np. w zakresie zanieczyszczenia środowiska).

Proces przemian strukturalnych, inicjowanych oraz wspieranych przez państwo, wywiera wpływ na funkcjonowanie rynku. Konsekwencją przeobrażeń strukturalnych w gospodarce mogą być zmiany:

—    struktury podmiotowej rynku,

—    struktury podaży produktów lub usług,

—    wielkości podaży w poszczególnych segmentach rynku,

—    wielkości i struktury popytu na pracę.

Przy utrwalonej oraz mało mobilnej strukturze popytu na produkty i usługi oraz mało mobilnej podaży pracy zmiany te mogą wywoływać przynajmniej okresowe zakłócenia w procesie funkcjonowania rynku. Skoro zakłócenia takie powstają pod wpływem wspieranej przez państwo restrukturyzacji gospodarki, to nie może się ono uchylać od przedsięwzięć interwencyjnych, łagodzących skutki podejmowanych przez siebie działań.

Funkcja redystrybucyjna państwa jest związana z dążeniem do równoważenia budżetu oraz utrzymywania go w stanie względnej równowagi, zapewniającej finansowanie wydatków publicznych. Realizacja przez państwo funkcji redystrybucyjnej może wynikać z konieczności redukcji nadwyżki budżetowej, a wńęc zmniejszenia popytu zgłaszanego przez instytucje o charakterze publicznym. Redukcja tej nadwyżki za pomocą zmniejszania podatków prowadzi do relatywnego w^?zrostu dochodów podmiotów gospodarczych i konsumentów, a w konsekwencji może prowadzić do wzrostu popytu na czynniki wytwórcze oraz produkty finalne i usługi. W rezultacie oznacza to zmianę podmiotowej struktury popytu oraz jego wielkości.

Funkcja redystrybucyjna państwa jest najczęściej związana z koniecznością redukcji deficytu budżetowego jako jednego z czynników' przeciwdziałania inflacji¹. Redukcja tego deficytu za pomocą wzrostu podatków' prowadzi bezpośrednio do zmniejszenia dochodów' podmiotów gospodarczych i konsumentów, a więc do zmniejszenia zgłaszanego przez nich popytu. W dłuższych okresach może to prowadzić również do zmniejszenia stopy inwestycji oraz wielkości podaży. W ten sposób, wypełniając funkcję redystrybucyjną, państwo uruchamia interwencjonizm na rynku, chociaż jego bezpośrednim celem nie jest regulowanie elementów rynku, lecz dążenie do równoważenia budżetu.

Funkcja stabilizacyjna jest szczególnie eksponowana w warunkach kryzysowych oraz w warunkach dużych, cyklicznych wahań podstawowych wielkości ekonomicznych. Państwo, nie prowadząc poli-

385

1

Umaję się niekiedy, że deficyt budżetowy jest jedną z miar zaangażowania się państwa w przedsięwzięcia interwencyjne.