ekonomika (46)

problemów komunikacyjnych, gdyż w okresie dziennych szczytów przewozo-wych do miasta lub z miasta przemieszczają się tysiące ludzi. Przy niewystarczającym rozwoju infrastruktury transportowej i pełnym wykorzystaniu jej przepustowości coraz większą rolę zaczyna odgrywać transport publiczny, a zwłaszcza metro, czy szybka kolej miejska.

Steć osadnicza w dalszym ciągu ulega stopniowym przemianom. Przemiany te odbywają się przy stosunkowo dużej ingerencji ze strony państwa, które dąży do modelowego i planowego jej kształtowania. Celem jest stworzenie takiego modelu urbanistycznego, który najlepiej byłby dostosowany do warunków gospodarczych i społecznych danego kraju.

4. Popyt na usługi transportowe 4.1. Istota i źródła potrzeb transportowych

Potrzeba transportowa oznacza chęć lub konieczność realizacji przemieszczenia z jednego miejsca w drugie za pomocą środków transportu. Wszelkie potrzeby przemieszczania w przestrzeni osób lub ładunków wynikają z braku czasowej i przestrzennej zgodności między elementami niezbędnymi do działalności gospodarczej i społecznej człowieka, tzn. nie wszystkie potrzeby ludzkie mogą być zaspokojone w danym miejscu. Z tego powodu pojawia się potrzeba zmiany miejsca pobytu, czyli potrzeba przemieszczenia. Potrzeby transportowe mają zatem charakter wtórny w stosunku do potrzeb gospodarczo-społecznych. Oznacza to, że aby zaistniała potrzeba transportowa, musi najpierw zaistnieć jakaś inna potrzeba pierwotna, której zaspokojenie wymaga pokonania pewnej odległości. Potrzebę pierwotną stanowi zaopatrzenie przedsiębiorstwa produkcyjnego w czynniki produkcji, a wtórną potrzebą jest konieczność przemieszczenia tych czynników produkcji z miejsca, gdzie one znajdują się, do miejsca docelowego. Tego typu potrzeby pierwotne są swoistym stymulatorem popytu transportowego. Potrzeby transportowe są nierozerwalnie związane z funkcjonowaniem gospodarki narodowej i organizacją życia społecznego. Jeszcze w innej definicji podkreśla się, że potrzeba transportowa jest to potrzeba zorganizowanego, celowego przemieszczania ładunków i osób przy użyciu środków i urządzeń transportowych¹.

Należy pamiętać, iż pojęcia .potrzeba transportowa' i .potrzeba przewozowa " nie są równoważne, chociaż nawet w literaturze o tematyce transportowej często są stosowane zamiennie. Potrzeba transportowa jest pojęciem szerszym i oprócz zapotrzebowania na przewóz (wraz z załadunkiem i wyładunkiem, ewentualnie przeładunkiem) obejmuje konieczność realizacji szeregu czynności związanych z organizacją procesu przewozowego i wchodzących w skład tego procesu. Dlatego też w przewozach ładunków dominują potrzeby transportowe, obejmujące zarówno usługę przewozową, jak i usługi dodatkowe (spedycyj-

1

W. Grzywacz, J. Bumewicz. op. cii., s. 144.