HPIM4397

58    Aleksander Mantr ryt

tałny. odnoszący się do poszczególnych czynności uczestników interakcji, jak też wertykalny, odsyłający do przeszłych zdarzeń, uplasowanych w historii życia jednostek i społeczeństw. Interpretacja i analiza sytuacji jest domeną tak pojedynczych jednostek, jak grupy i zbiorowości, jednostka, grupa społeczna, zbiorowość stają w obliczu sytuacji, które muszą rozwiązać: dyskusje, doradztwo, spory to specyficzne formy interakcji.

Podkreślić raz jeszcze trzeba, ii fakt. że orientacja teoretyczna Blumera zawiera wicie niejasności, niekonsekwencji czy niedopowiedzeń, nie powinien przesłaniać doniosłości ; ustaleń autora teorii symbolicznej interakcji. Pewna „skrajność" jego stanowiska skłaniać wszelako może do próby lokalizacji podejmowanych przezeń kwestii w obrębie innych] orientacji teoretycznych* tych zwłaszcza, których autorzy uznają doniosłość procesu definiowania sytuacji. Rozstrzygnięcia i kia ry fi kac j i wymaga wciąż charakterystyka poza pro-cesualnych uwarunkowań definicji sytuacji, tak w sensie wzbogacenia opisu doświadczeń iowego „ekwipunku aktora, jak w ustaleniu rrlacji. w jakich pozostawać mogą proccMiai-ne i strukturalne składniki orientacji podmiotów działających.

Sytuacja i wiedza w ujęciu Schutza

Teoretyczne ustalenia zawarte w pracach Alfreda Schutza stanowią kolejny etap w zaaranżowanym przeze mnie teoretyzowaniu wokół definiowania sytuacji. Stanowiska zajmowane- przez Blumera i Schutza są pod wieloma względami podobne. Kluczowa rola interpretacji w konstruowaniu ludzkich działań, doniosłość subiektywnie zakotwiczonych fenomenów w procesach urabiania znaczeń, opis relacji jednosrka-apo-łeczeństwo w kategoriach ustanawiania i podtrzymywania

związków aktora z jego społeczno-kulturowym milieti — to tylko kilka z widu wspólnych domen zainteresowań Blume-ra i Schutza. Tym wszelako, co w zasadniczy sposób łączy stanowiska obu tych badaczy, jest uznanie sytuacji za egzystencjalne « priori, a także — od strony teorctyczno-badaw-czej — jeden z centralnych obiektów poddawanych inter-prelatywnej refleksji socjologicznej. Jest to tym bardziej zastanawiające, iż odmienne są intelektualne inspiracje, po-zasocjologicznc fundamenty, na których każdy z nich buduje własną koncepcję teoretyczną. Dla Błumera poglądy Meada — dokładniej rzecz biorąc: ich swoista interpretacja — są ustawicznym i niezmiennym układem odniesienia, tak w sensie filozoficznych inspiracji, jak w charakterze teoretyczno-mctodologicznego probierza poprawności.

Warczące psy lub ryczące tygrysy nie pojawiają się jako kontrapunkt człowieczeństwa w inspiracjach Schutza. Dążenie do opisu ludzkiego doświadczenia w święcie znajduje swój punkt oparcia w fenomenologii Husscrła. Najistotniejsze jest. iż Selma zapożycza od Heideggera i Sartre'a przekonanie, że człowiek jest istotą wrzuconą w świat, a przez to zmuszoną radzić sobie z otaczającym go uniwersum. Husscrlowskie „tu i teraz", niezależnie od cgzystencjalistycznegp ugruntowania przez sięgnięcie do heideggerowskiej kategorii .wrzucenia w świat", przechodzi, jak słusznie zauważa John Heercn. w socjologicznie pojmowaną definicję sytuacji (1970: 45-46). Koncepcję Schutza znamionuje diałekryka narzuconych i dobrowolnych istotności, egzystencjalnej konieczności i swobody działania i interpretacji, struktury i procesu. Dodać jednak trzeba, iż — tak jak u Blumcra — sytuacja to coś więcej niż zestaw obiektów w otoczeniu jednostki; sytuacja to chronicznie ..problematyczne" i wymagające określenia „miejsce", w którym następuje konstytucja znaczeń, powiązanych czę-