HPIM5168

(3.4)

(3.5)

DP:

chołków i podstaw stanowi bok zęba. Przecięcie boku zęba powierzchnią podziałową wyznacza linię zęba.

Koło zębate, którego powierzchnia podziałowa jest walcem, nosi nazwę koła walcowego. Jeśli linie zębów tego koła są tworzącymi walca podziałowego, koło to nazywa się kołem walcowym prostym. W analogiczny sposób określa się koło stożkowe, którego powierzchnia podziałowa jest stożkiem.

W przypadku kół zębatych walcowych operuje się określeniami takimi jak: okrąg podziałowy, okrąg wierzchołków i okrąg podstaw. Okręgi te powstają na drodze przecięcia powierzchni walców odpowiednio: podziałowego, wierzchołków i podstaw płaszczyzną prostopadłą do osi koła. Ważnym pojęciem jest zarys powierzchni bocznej zęba lub krócej zarys zęba. Jest to linia przecięcia powierzchni bocznej zęba z powierzchnią różną od podziałowej lub innej powierzchni współosiowej z kołem. W kołach walcowych praktyczne znaczenie ma zarys zęba powstały w wyniku przecięcia powierzchni bocznej zęba płaszczyzną prostopadłą do osi koła, tzw. zarys czołowy, lub płaszczyzną prostopadłą do linii zęba, tzw. zarys normalny. Z pojęciem zarysu wiąże się pojęcie kąta zarysu, którym jest kąt ostry a zaznaczony na rys. 3.7a między promieniem przechodzącym przez punkt D leżący na okręgu podziałowym a styczną do zarysu w tym punkcie. W kołach walcowych o zębach prostych kąty zarysu czołowego i normalnego są sobie równe.

Widoczna na rys. 3.7a podziałka czołowa (obwodowa) p jest długością łuku okręgu podziałowego zawartą między dwoma jednoimiennymi sąsiednimi bokami zębów. Podziałce tej odpowiada także podziałka kątowa r, równa ilorazowi kąta pełnego i liczby zębów. Zgodnie z rys. 3.7a obwód okręgu podziałowego o średnicy d można zapisać na dwa sposoby: jako nd i jako pz (podziałka mnożona przez liczbę zębów). Mamy zatem

nd ~ pz stąd

,:=^

n

Oznaczamy

Z = ^m    (3.1)

K

Wielkość m nazywamy modułem nominalnym. Można zatem średnicę podziałową koła zębatego wyrazić

d-mz    (3,2)

Ze wzoru (3.2) wynika, że na średnicy podziałowej można odmierzyć tyle modułów nominalnych, ile zębów ma dane koło zębate. Moduł jest miarą wielkości zęba. Wyraża się go w milimetrach.

Moduły zębów są znormalizowane i ujęte w normie PN-78/M-88502. Normalizacja modułów wynika z konieczności ograniczenia asortymentu narzędzi

do nacinania zębów. Wartości liczbowe modułów znormalizowanych podano w tabl. 3.1. Moduły ujęte w ramki są uprzywilejowane, a ujęte w nawiasy - dopuszczalne wyjątkowo.

TABLICA 3.1. Znormalizowane wartości modułów nominalnych (w mm) wg PN-78/M-88502

					0:05		0,055
0.06		ojn	0,08	009	0,10		0.11
0.12		0.14	0.15	0,18	0.2		032
0.25		0.28	0.3	035	0.4		0,43
0.5		0,55	0.6	0.7	03		0.9
1		1.125	1,25	1375	13		1,75
2		2.25	2,5	2,75	3	(335)	33	(3.75)
4	(4.25)	4.5	5	53	6	(63)	7
8		9	10	11	12		14
16		18	20	22	25		28
32		36	40	45	50		55	60
		70	80	90	100

W krajach posługujących się calowym systemem miar zamiast modułu i po-działki używa się następujących wielkości:

Diametral Pilch DP - określa liczbę zębów przypadających na 1" średnicy podziałowej

(3.3)

gdzie d" - średnica podziałowa wyrażona w calach; Circular Pilch CP - podziałka wyrażona w calach. Z podanych określeń wynikają następujące związki

25,4

^CP=2M^m

CP = -4 DP

W dalszym ciągu będziemy zajmować się wymiarami kół zębatych w systemie metrycznym, który obowiązuje w Polsce.

238