HPIM9205

i^titte |^\> biiyi|)|) mną iK tu Hąił mny Npdr* fmUmcuie, . w iowmiil nMwii| bmi Jeno winom mm sit w di, dyn* ww»»c reja rto/nwcwinie l&ttomnaAi ó WlOpod^^j tems o przedmie. w jikon noże lew prawdziwa wwlOść uwhaneio ptri^;

Szczególne mam v io4'\fi wtul iiwtayćh nw podział zmle^ Mtatariokinc Zntrw nfa 10 zmienne o!i««wv.iliw Iow, Zndn^Jj Ir* H nwwt obscruiwilnt u\U!onc Pieniu* odnowa K tl« jawnego zac^T? t:{ Mu Drapr • do oddziaływań lub »u\»bc*. llOrt wybiera lub iworzy hj?l 1( pmjrryita hwwmCK widu iiuM komplikuje do pinie absurdu U (lłit}(>v|iout/((hiii4iipn błędem jest upnie podoahi nu zmienne zalcznt i _ri ' Wite i o naiurie rzcczywioJci. Pewien autor twierdził, zc aj? jwuldnt* io te. które me podlegają woli człowieka, i .zależne” lo te. bort jJJJ Ityją, Piec O) pochodzenie społeczne bum byłyby»tym sensie .zmiennymi J alezmmi*. bo żadnym sposobem me moziu Ich zmienię, a jego osiągniecu • .zmienna ulemą', bo niop) si( zmieniać w mierności od ludzkich wysilkę* ¹ Inny błąd z tej samej pitalii lo utożsantitnic zmiennych nieuleznych z prz^. | nami zmiennych ttleZnych. Ten błąd przyinfu się nawet wytrawnym autorom pq. uModoZopcznych. Azy i m. 11996. s W) dzida badania porównawcze na dwa ro dząje. fterwszy miałby polegać na tym. zc tworzy sif grupy badanych według ^ ta zmiennej jiiezalelnej’ Inp w jednej umieszcza się uczniów z rodzin ptb^ w dripej i rodzin niepełnych) i pną czy te grupy rożną się pod względem zm_ą nc, .zależnej* inp czasu spędzanego na wagarach). W badaniach drugiego miałoby sic iwozzye grupy badanych wccllng wartoici zmiennej .zależnej" (np. w j^j. I aq umieszcza się uczniów, którzy skończyli szkołę średnia, w drugiej tych, kio^y przedwcześnie przerwali naukę) i sprawdzać, czy grupy te różnią się pod względen, zmiennych .niezależnych* (np jasności celów życiowych i samodyscypliny). Podobnie rzecz ujmuje Brzeziński (1997. s. 224*5). Jeśli wybieramy dwie próbki dzieci' zdrowych i dotkniętych zespołem Downa, j badamy, w jakim wieku były ich matki w chwili porodu, to wiek maiki w tych badaniach miałby być zmienną .niezależną", a stan zdrowia dzieci zmienną .zależną".

W obu przykładach omawiany podział traci sens techniczny i odwołuje się dodo ( mniemanych związków przyczynowych w śniecie, Jasność celów życiowych lub wie) milkł nazywa badacz zmiennymi niezależnymi, ponieważ wydaje się mu, ze są związane z przyczyną wytrwałego kontynuowania nauki lub przyjścia na świat potomka z zespołem Downa. Ale nasze stereotypowe przekonania o pi/yczynowo-skuttaj I strukturze świata me powinny byt sankcjonowane w technicznym języku badania.

Kłopot, jaki stąd wynika, widać w fazie analizy danych. Żeby odpowiedzieć na pytanie. czy wiek matki ma cos wspólnego i zespołem Downa u dziecka, trzeba przeprowadzić analizę wariancji, w której grupy porównawcze (dzieci z zespołem Downa i dzieci normalne) reprezentują dwie wartości zmiennej ustalonej, czyli niezależnej, i wiek nutki jest wietorościową zmienną losową, czyli zależną. Prowadzi todow-wnęlraiie sprzecznego zdania, ze znuenna niezależna jest zmienna zależną. Spfztcz noić u jest wynikiem ekwiwnkacji; użycia tyth samych stów w dwóch różnych znaczeniach: technicznym i teoretycznym.

IiąiUMśiuala 41

tatóruwy żalem, innemu mrukną lo lila znrnu tuiirj »utnw mmli sam badacz. Nijlnwie| to rotwrye v tchemeie ekipeporalip Pwtdaiy, K kul,w chce się dowiedzieć. «y witllnie nwialy m» wpływ r.i wykip-; zadań i WW npdy jest zinieniią niezależną, ponieważ kntam ustala jrjwuiiOKl decyduje, Ile bądź* muli wtiolci (np, my nuli, Ma | doża) i pnyM tal-depo badanego do jednej / nich, litość wykonania zadni jnł tuM zimdaą zależną, czyli swobodną: badacz nie ma wpływu ni to, Juk dobrze wykom udMle Jut czy Pion. Jelll Jitote wykonam zadania w u/cch grupach będzie się wyraźnie róż-nić, uznamy, te nagroda jen jedną z jq przytzyi Jen lojedoil nrt z badtnu i nic założenie, z którym przystępuje się do pney.

W schemacie porówiwczyni,«którym porównuje tą próbki pobrane z ustało nyvh populacji (np. populacji dzieci zdrowych i poputncl nób chorych), mocą» alezną »ą te populacje, a zmielą zależną ■ c«l), pod w#m llóijtli sppo iflwnywiMC. W iprauilzaniu hipotez przjtzynowycli możemy ite dęta wyeto dzid od domniema# przyczyn co od dorankimnytłi Ma; Żeby sprawdzić Iń polezę: / jest jedną z przyczyn (f(vmt ilekroć t to 0), możemy zrtnc pny psdki fi /Hf^i zobaczyć. C2) rónrną się pod ttgledeo 0. ilhe ahne przypadki t]:r,K{>i zobaczyć, czy różnią sic pod względem l W obu podejlciuch spod/łewuny się różnicy. |K)itie«aż pmdzwue hipotezy przesądu o niewystępoMmu puypid ków, które są /arazeni /’ml) Które podepoe tjbierzeiD)¹, zależy od wygody i kosz-tu pomiaru Pi 0, grupy pomwnawcie Mżymy zwykle za pomocą tanizego pomiaru.

W btdarucb prztgłądemyeh. w knorydi saka się zmązkót aiedzyr meatya losowymi w jednej próbce po to, by noc przewidywać l'itipodiHai{,U'ii»a/iłi{ a zmienną niezależna, ponieważ jej wartości muszą być ustalone, jeśli ma w ogóle dojic do przewidywana

W wxlu dortaeuetucli z badan pedtgogiczBycfa oproa nuenopcl ruezkayci ; zależnych spotyka są znuenne .pośredni'. Jtlerwettjąct- jtodyiilpty lo jeszcze jedna odmiana błędu. Iiórypolegina wiązaniu muearych z wyoteru mi (wkzaonaturze rzeczywistości. Pewien budacz zdeiintowawny 4 nmcrn dnia Mtą. uruejscwKiue kontroli, motywację do nauki i ooągmęni szMk omdezyl ze pierwsza jest niezależna, druga pośrednicząca, z irzeciairzwiniliiiinMZikż-itc. Taki zabieg nazywa są szumnie budowaniem modelu Jeiii jtdmk rie nu teorii uczenia siew szkole, która mówiłaby coś o związkach między zjnisksmi utraęir# mii zewnętrznym taki model jest npjąliiiejoWm:azMbectmAy.Jp zył zmiennych pośredniczących, ńiawmnwcydi np. jest srogum: takiej ton i (jii każdy surogit) pozwala się bez niej obejść, tońmi podważa lo mnwk pracy» ukowi zmienne z takimi przydtwkan pońiy zniknąć z naszych donesim

Związki badania z teorią

Badania uogólniające mjezęściej wyrastają z zainiwsnii teonryemejo Czasem i początków badania stoi rozwinięta, iWzonani temu, czara tyiloluy do iny il czy przeczucie - zawsze jednak twór myśli wyknow pou topów*