IMAG0046

Podstawowym pojęciem teorii Holmesa jest pojęcie „mapy” tekstu wyjściowego oraz tekstu docelowego, którą tłumacz tworzy, badacz zaś odtwarza. Mapa stanowi swoisty projekt tekstu, w którym element jest przyporządkowany innym elementom oraz podporządkowany nadrzędnej strukturze. Dwupłaszczyznowy i dwuszeregowy model procesu przekładowczego wg Holmesa zawiera dwie mapy i wygląda następująco (ib. s. 73):

reguły

projekcji

płaszczyzna reguł    reguły

derywacji

ickstualnc

płaszczyzny

proces

g

strukturalna

eryjna

reguły

korespondencji

mapa TO

4

formułowanie TP

i

tekst

przekładu

mapa TP

recepcja TO

/

płaszczyzna tekstu    tekst

oryginału

TO oznacza tekst oryginału, zaś TP tekst przekładu

Każdy tekst posiada aspekt zarówno seryjny, jak i strukturalny, powstaje bowiem oraz jest odbierany jako seria następujących po sobie wyrażeń, stanowi jednak zarazem pewną całość, która pozostawia w umyśle odbiorcy określony zbiór informacji i wrażeń. Ten wymiar strukturalny znajduje swoje odbicie w mapie tekstu.

Mapa tekstu oryginału to w gruncie rzeczy „przefiltrowana” recepcja tekstu oryginału, której tłumacz dokonuje przy pomocy reguł derywacji. Mapa ta zawiera informacje kontekstowe (lingwistyczne cechy tekstu), intertekstualne (cechy tekstu związane z tradycją literacką, rozumianą szeroko, jako tradycja użytkowania języka) oraz sytuacyjne (cechy tekstu w związku z jego usytuowaniem społeczno-

kulturowym). Sporządzenie takie] mapy wymaga od tłumacza wiedzy językowej, literackiej oraz kulturowej. Mapa ta stanowi rozmieszczenie punktów ciężkości, które tłumacz zechce uwzględnić w swoim przekładzie, i dla których będzie potrzebował reguł korespondencji (lub ekwiwalencji), prowadzących do powstania mapy tekstu docelowego. Reguł ekwiwalencji nie należy przy tym mylić z pojedynczymi decyzjami tłumacza. Holmes wymienia 3 rodzaje ekwiwalencji:

— homologon (odpowiednik co do formy, ale nie funkcji >. jak to ma miejsce w przypadku dosłownego przełożenia niemieckiego pojęcia diplomiert jako dyplomowany, w sytuacji, gdy wyrażenie niemieckie odnosi się do dyplomu ukończenia studiów wyższych, a w żadnym wy padku do świadectwa ukończenia szkoły tzw. pomaturalnej (dyplomowana pielęgniarka, dyplomow ana higienistka szkolna),

— analogon (odpowiednik co do funkcji, lecz nie do formy | - za przykład może posłużyć hasło TUV, przetłumaczone jako przegląd (popularne określenie kontroli technicznej pojazdu), przy czymTVJV jest skrótem od Technisches Uberprufungsveretn (Stowarzyszenie Kontroli Technicznej), jako nazwy instytucji, nie zaś czynności.

- semantologon (odpowiednik co do znaczenia, lecz nie funkcji, ani formy) — za przykład może posłużyć niemieckie pojęcie Staats-eiamen, tłumaczone adekwatnie jako egzamin państwowy (odpo-wiedniość znaczenia), lecz tłumaczony przez podstawienia za wyrażenie nominalne wyrażenia przymiotnikowego (niezgodność formy; i funkcjonujące w Niemczech jako określenie pełnych kwalifikacji zawodowych, nie zaś potwierdzenie pewnych dodatkowych umiejętności —jak w Polsce.

Reguły ekwiwalencji mają swoja, bierarch.; oraz warunkują się wzajemnie. Przy pomocy reguł projekcji tłumacz przetwarza mapę tekstu docelowego (czyli swoje wyobrażenie o punktach ciężkości tego tekstu) na konkretne formuły tekstu przekładu. Podejmuje zatem decyzje co do jego ostatecznego kształtu.

Praca badacza, który analizuje przekład w ramach postulowanych przez Holmesa studiów tianslacyjnych, polegać ma na odtworzeniu obydwu map tłumacza, ustaleniu stosowanych przez niego reguł cm ich hierarchii. Tego typu badania prowadzone na szeroką skałę umożliwiłyby uprawianie studiów transłacyjnych w sposób naukowy, tzo.