IMAG0064

kładowych (die Analyse konkreter Ubersetzungsereignisse .u-

Obejmuje ono trzy dziedziny badań:

procedur przekładowczycł

ramach poszczególnych

CU w

Par

I. opis jeżyków, |

2 opracowanie typologii tekstów z perspektywy przekłada.

znawstwa.

3. wypracowanie obiektywnych kryteriów oceny przekładu.

Wiiss powołuje się na Liczne taksonomie, uzyskane w wyniku badan procedur przekładów czych. zwłaszcza na wyniki szkoły francuskiej (Darbelet Vinay), w której wyodrębniono siedem podstawowych typów tycb procedur zapożyczenie, kalkę, substytucję transpozycję, modulację, ekwiwalencję i adaptację" .

Pierwsze cztery typy procedur przekładowczych mają charakter lingwistyczny, pozostałe trzy interpretacyjno-kułturowy. Jako Imgwi-

²⁴ Prze? zapożyczenie rozumiano przejęcie wyrażenia obcego, które z czasem przyjmuje ewentualnie rodzimą pisownię i fleksję. Przykładem może być polski termin ekwiwalent fang. equivalcnt). W zasadzie jest to więc raczej zaniechanie tłumaczenia, tym niemniej niewątpliwie posunięcie przckładowczc, w sensie decyzji, jaką podejmuje tłumacz w obłiczu swego zadania. Kalka oznaczała tłumaczenie leksemicznc poszczególnych składowych wyrażenia, w wyniku którego powstało np. polskie wyrażenie twardy dysk (ang. hard disc). Substytucja to tłumaczenie dosłowne, dopuszczające jedynie zmiany „wymuszone” przez reguły składni docelowej, co widać na przykładzie polskiego tłumaczenia niemieckiego zdania: Ich danke IhnenJiir alles, w as Sie fur męine Tochter getan haben. (Dziękuję Pani za wszystko, co Pani zrobiła dla mojej córki). Transpozycja oznacza tłumaczenie syntagmatyczno-semantyczne, któremu towarzyszy zmiana kategorii wyrazowych, co ma miejsce w przypadku polskiego tłumaczenia zdania: Such a cigar - shaped spaceskip has never been seen here before. (Nigdy przedtem nie widziano tu podobnego statku kosmicznego w kształcie cygara). Modulacja obejmuje zmiany podyktowane docelowym kontekstem sytuacyjnym, o charakterze semantycznym lub syn-tagmatycznym. Ekwiwalencja to wprowadzenie zmian gwarantujących osiągnięcie celu komunikacyjnego porównywalnego z celem oryginału, przy uwzględnieniu docelowych norm syntagmatycznych. Obrazuje lo polskie tłumaczenie zdania: May I buyyou a drink (Czy mogę ci postawić drinka, nie zaś: kupić). Adaptacja oznacza zmiany w warstwie syntaktycznej, jak i semantycznej, dostosowane do celu tłumaczenia.

sta Wilss kwestionuje preferowanie w przekładoznawstwie tych ostatnich, zajmując kryty czne stanowisko zwłaszcza wobec pojęć ekwiwalencji i adaptacji, na co chcą zwrócić szczególną uwagą. Ekwiwalencja jest definiowana jako zastępowanie sy tuacji przedstaw ionej w tekście wyjściowym przez sytuację przedstaw iona w języku docelowym, która, jest porównywalna pod względem komunikacyjnym (ib. 116). Dennic ja ta mogłoby jego zdaniem z powodzeniem dotyczyć ogółu czynności przekładowczych, które zawsze zmierzają do komunikatywnego, czyli zrozumiałego dla odbiorcy, przedstawienia sytuacji wyjściowej w iezvku docelowym: W każdym procesie przekładu chodzi z zasady o ekw iw alencję, do której zdąża się przy pomocy wybranej w danym wypadku strategii przekladowczej. Dlatego ekw iwalencja jest raczej kategorią z dziedziny krytyki przekładu, a nie procedur przekładów-czych (120). Zastrzeżenia zgłasza Wilss także pod adresem pojęcia adaptacji, rozumianej jako przyporządkowanie języ ka wyjściowego i docelowego w oparciu o warunki komunikacji, zastane w danym kontekście i sytuacji (120). Formuła tej definicji również dotyczy ogółu działalności przekladowczej i może zostać zaaplikowana w procedurze oceny przekładu. W rezultacie tej krytyki Wilss proponuje używanie terminu modulacja jako zbiorczego określenia procedur natury semantycznej, a w konsekwencji następujący podział wszystkich procedur przekładowczych:

tłumaczenie dosłowne (substytucja)

Procedury przekładoweze

tłumaczenie niedosłowne

transpozycja modulacja

zapożyczenie tłumaczenie tłumaczenie (kalka) słowo w słowo

W nawiązaniu do przedstawionej powyżej krytyki pojęć ekwiwalencji i adaptacji pragnę zwrócić uwagę, że procedury przekła-dowcze, jako konkretne decyzje i posunięcia tłumacza, prowadzące do ostatecznego kształtu tekstu przekładu, są nieodłącznie związane

115