IMAG0066

cryć podstawy do uogólnień typowych dla tych typów tekstu procedur prackładowczyeh. Badanie współzależności pokazanych w powyż-szym modelu mogłoby przyczynić się do wy kodowania przekładów, czych uniwersałiów, które mogłyby z kolei prowadzić do uniwersa-liów lingwistycznych.

Niewątpliwą zasługą Wilssn jest wprowadzenie do przekłado-znawstwa systematyki. Dzięki przeprowadzonym przez niego Uniom demarkacvjnym pomiędzy przedmiotami bad3n, składających się na dziedzinę przekładoznawstwa widać ich komplementamość i indywidualne kompetencje. Należy też pamiętać, że systematyka ta została opracowana dla celów nie tylko badawczych, lecz także i dydaktycznych. Wskazuje ona punkty ciężkości pracy tłumacza profesjonalisty, które dla adepta sztuki przekładowczej stanowią wytyczne treningu i ambicji.

Wą$j Sroośe, jaka nasuwa się na podstawie lingwistycznego moich Wlssą, można wyrazić następująco: model ten (jak każdy modełj obciążony jest pewną dozą wirtuafcości. Usiłuje ująć w kategoriach SBSyaafA AbmIbw proces twórczy, któremu zawsze towarzyszy

JzÓEsk żadnych wsęsliwośct nie budzi zawarta w teorii Wilssa zrp&riafc teza, iż (wyaczałnaj biegłość w operacjach : lingwistycznych oraz ezyae obeznanie w gramaty ce konfrontatywno-kcmBastywnę;

jętyfcż* v&mrniy staneme nieodłączny atrybut kompetentnego, efektywnego tfłaaacza. Pizy caóćm naturalnych talentów nie należy tj traktować jako argumentów obalających te tezę bowiem w w iclu datedzaadb, rśe tylko przekładu, wybitni laicy - hobbyści przewyższają czatami twoimi unncjttnoictiftnt profesjonalistów

10. JśatiJ fiatitn i Jan Mason: przekład statyczny I dynamiczny

Koncepcja Hatńna i Maisona zasadza się na modelu opracowanym z punktu widzenia lingwistyki tekstu, który ma służyć tłumaczowi za bazę rozpoznawczą w procesie translacji, rozumianej jako zespół czynności komunikacyjnych. W modelu tym chodzi o ustale-

nie zbioru parametrów, których: uwzględniania wymagają czynności tekstualne (Hatim + Mason 1996:14) Ustalenie tych parametrów odbywa się na podstawie założeń dotyczących tekstów, ich użytkowników oraz kontekstów, w jakich występują.

Aby tekst spełniał funkcją komunikacyjną, musi byó spójny (cohesive), tzn. różne elementy powierzchniowego tekstu (rzeczywiste słowa, które widzimy) są wzajemnie powiązane wewnątrz pewnego rodzaju sekwencji (Hatim + Mason 1996.151. Ponadto tekst musi się charakteryzować koherencją (coherence), czyli konsekwencją logiczną polegającą na wzajemnych powiązaniach logicznych pomiędzy poszczególnymi sekwencjami tekstu a modelem świata, jaki wyłania się na podstawie tego tekstu jako system odniesień. Kohezja to wymóg wobec tekstury, czyli sposobu powiązania tekstów wewnątrz większego tekstu (konstytuowania większej jednostki tekstowej przy pomocy mniejszych i. Koherencja to wymóg wobec struktury, czyli zarysu logicznego wynikania, formującego się wstępnie podczas analizy ją góry na dóT fbottom-up) a ostatecznie w jej syntezie z analizą ..od dołu do góry" (top-down). Hatim - Mason opierają swój model na pięciu, założeniach:

1. Użytkownicy tekstu (pisarze, czytelnicy, tłumacze) są zaangażowani w pewnego rodzaju negocjacje, które prowadzą w kierunku od tekstu do kontekstu, tekst jako punkt wyjścia tej wyprawy jest skomponowany zgodnie z pewnymi wymogami komumkacyjnymi. (Text users (writers, readers, translatora, etc.)

engage in a form of negotiańon which mov» in a text - to - coeten iSećfen, s a point of departure for the way a text is eompoaed in accordance wkh ccreun co-n-municalivc reęuircment* ib 16).

Oznacza to, ze produkcja tekstów odbywa się w nawiązaniu do jakiegoś wspólnego, obiektywnego horyzontu odniesień, którego uchwycenie stanowi w komunikacji przedmiot starań. Tekst nie jest tu postrzegany jako przypadkowy twór autonomiczny, lecz jest mu przypisywana podstawa przyczynowa i celowa.

2. Równocześnie z analizą „od dołu do góry" użytkownicy tekstu rozważają czynniki kontekstualne i oceniają je według sposobu,

119