IMAG0068

Z zafaeeś z kontekstem:

tych wynika następujmy model interakcji telc.^

pole    brzmienie    sposób

ideaeyjne    mierpersonatne    cckstuainy

tekst jako jednostka kohezyjna i koherentna

mtcncjonalność intertekstualność informatywność

Podłoże powyższego modelu stanowi motywacja. Producent tekstu realizuje bowiem swoje cele nadrzędne (makrocele) poprzez realizację mikrocelów na poziomie sekwencji tekstu. Cel nadrzędny jest możliwy do realizacji dzięki wzajemnej relewancji i dostępności różnych mikrocelów. Jako przykład Hatim + Mason podają użycie strony biernej lub nominalizacji dla odzwierciedlenia stanu bierności - by w konsekwencji zachęcić do działania.

W modelu tym mieści się również tzw. informatywność stylistyczna, polegająca na przedstawianiu czegoś znanego w nowym świetle, Osiąga się ją przez element zaskoczenia odbiorcy, wykorzystując jego wiedzę globalną i niewiedzę lokalną, co ma miejsce tam, gdzie powszechnie znanego wyrażenia używa się w nowym, nic-zuźytym kontekście.

Ekstremalnym, modelowym przypadkiem komunikacyjnej stabilności jest obecność w tekście wszystkich standardów tekstualno-ści, to znaczy sytuacja, w której zjawiska tekstowe charakteryzują się maksymalną kohezją i koherencją, intertekstualność i intencyj-ność jest możliwie przejrzysta, sytuacyjność ewidentna, a informa-tywność stylistyczna niewielka. Na drugim biegunie lokują się przypadki, gdzie brak bezpośredniej kohezji, zaś koherencja jest problematyczna. Rzutuje to automatycznie na aspekt intencyjności i inter-tekstualności, które tracą na przejrzystości.

Kluczowymi pojęciami modelu analizy tekstu są u Hatima 4- Masona pojęcia statycznego i dynamicznego użycia języka. Użycie

statyczne zachodzi tam, gdzie kryterium kohezji, koherencji, sytuacyj-ności, intencyjności, intertekstualności i informatywności jest w tekście spełnione zgodnie z obowiązującymi normami i zgodnie z oczekiwaniami odbiorcy. Użycie dynamiczne ma miejsce wtedy, gdy przyjęte normy są lekceważone, a kryteria tekstualności nie są spełniane zgodnie z oczekiwaniami odbiorcy. Zgodność i niezgodność cech tekstu z oczekiwaniami odbiorcy nie są tu ocenami wartościującymi; zwłaszcza kryterium zgodności nie stanowi o wysokiej ocenie tekstu. Przeciwnie; tekst interesujący, przyciągający uwagę odbiorcy, to zdaniem autorów tekst dynamiczny, poszukujący niekonwencjonalnych rozwiązań formalnych.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że tak pojęty dynamizm tekstu nie ma nic wspólnego z pojęciem ekwiwalencji dynamicznej w przekładzie, przez którą rozumiany jest konformizm wariantu przekładu w stosunku do horyzontów odniesień odbiorcy.

Użycie statyczne i dynamiczne języka stanowi dwa równouprawnione sposoby posługiwania się tym językiem. W rzeczywistości komunikacja nie stanowi nigdy całkowitego spełnienia, ani całkowitego rozminięcia się z oczekiwaniami jej uczestników, łecz zajmuje miejsce na skali pomiędzy tymi dwiema skrajnościami, bliżej jednego łub drugiego bieguna, zachowując jednakże pewien balans pomiędzy elementem stabilności a dynamizmu. Komunikacja nie jest interesująca, jeśli polega na prezentowaniu znanych treści w znany sposób, czyli jest absolutnie stabilna. Dlatego posługuje si<i metodą ciągłego usuwania i odnawiania tej stabilności, ciągle usuwając i odnawiając ciągłość zjawisk (Hatim + Mason 1996:29). To usuwanie stabilności czyni tekst interesującym i zmusza do bardziej wytężonej lektury, eliminuje nudę, podważa element konserwatywny. Tłumacz jest jak wiadomo zarazem odbiorcą tekstu wyjściowego i producentem docelowego. Jeśli tekst wyjściowy można zlokalizować w pobliżu stabilnego końca skali

(a text is situated towards the stable end of thc scalc - ib. 30),

wówczas tłumaczowi zaleca się podejście dosłowne, to znaczy jest z jego strony wymagana nieznaczna interwencja. Im więcej dynamizmu zawiera tekst oryginału, w tym większym stopniu tłumacz musi odejść od dosłowności.

123