GPM96603

NASTAWNIA -

WOLSZTYN

Wolsztyn , obecnie miasto powiatowe liczy ok.16.000 mieszkańców. Położone jest w południowo -zachodniej części Wysoczyzny Poznańskiej na wysokości 83 m n.p.m.

Prawa miejskie uzyskało w xv wieku .Z miastem byli związani : Józef Hoene - Wroński - filozof i matematyk , Marcin Rożek - rzeźbiarz i malarz , Robert Koch - lekarz i odkrywca lasecznika gruźlicy, Miasto wciśnięte jest pomiędzy dwa malownicze jeziora - Wolsztyńskie Berzyńskie.Jednak to nie położenie , czy znajdujące się tutaj zabytki rzutują na zainteresowanie licznej grupy turystów.To ostatnia w Europie eksploatująca parowozy parowozownia i będący naturalnym jej zapleczem zabytkowy węzeł kolejowy sprawiają ,że do Wolsztyna ściąga liczna rzesza miłośników kolei i lokomotyw parowych z całej Europy, USA i Japonii.Coraz częściej zaglądają tu także turyści i wycieczki z Polski. Wszyscy zastają tutaj niepowtarzalny klimat starej kolei , który w innych krajach przestał istnieć 40-50 lat temu. Pozostawmy jednak parowozownię , bo ta będzie tematem osobnego opracowania a skoncentrujmy się na faktach z historii węzła wolsztyńskiego. Większość z powstających w Prusach w tym w dawnej Prowincji Poznańskiej linii drugorzędnych powstawała na koszt państwa na mocy uchwały parlamentu pruskiego z 1880 r. Tak było również w przypadku linii kolejowych przebiegających przez Wolsztyn. Kolej do Wolsztyna dotarła w 1886 roku , kiedy to pierwsza linia kolejowa połączyła Wolsztyn ze Zbąszyniem. Uroczyste otwarcie odbyło się 01.06.1886 roku .Wkrótce podjęto decyzję o przedłużeniu tej linii do Leszna - odcinek Leszno -Błotnica otwarto w 1895 roku , a rok później budowniczowie dotarli do Wolsztyna.Prace przy ukończeniu tego odcinka trwały dłużej z uwagi na podmokły teren pomiędzy Błotnicą a Nową Wsią. Dzięki temu Wolsztyn stał się stacją węzłową , uzyskał drugie połączenie kolejowe z Lesznem. Dwa lata później tj.w roku 1898 połączono Grodzisk z Wolsztynem. Dzięki temu Wolsztyn uzyskał połączenie z Poznaniem przez Opalenicę.

W tymże roku oddano do użytku linię Wolsztyn -Sulechów. Dopiero w 1909 r z inspiracji polskich właścicieli ziemskich wybudowano linię Grodzisk- Luboń. Służyła ona głównie do transportu płodów rolnych i skróciła znacznie czas przejazdu pociągów z Wolsztyna do stolicy prowincji - Poznania . Budowę ostatniej linii łączącej Wolsztyn z Nową Solą i dalej z Żaganiem rozpoczęto w roku 1905 , budowano ją etapami-w tymże roku oddano odcinek do Konotopu , jednak z powodu przeciągającej się budowy mostu na Odrze w Stanach ruch na całej linii wprowadzono dopiero w 1907 roku. Równolegle z budowa linii kolejowych trwała rozbudowa obiektów stacyjnych i zaplecza na stacji kolejowej w Wolsztynie. W roku 1895 powstał budynek dworca kolejowego oraz dwie nastawnie - dysponująca WL i wykonawcza WL1 - jedna przy wyjeżdzie do Leszna, druga przy wyjeżdzie w kierunku Zbąszynia .Były to budynki typowe dla pruskiego stylu budownictwa kolejowego .zbudowane z cegły klinkierowej , kryte dachówką - karpiówką .W roku 1907 ukończono też budowę warsztatów parowozowych -czterostanowiskowej hali parowozowej i wieży wodnej. Warto wspomnieć ,że linie kolejowe wychodzące z Wolsztyna w różnych kierunkach , a było ich aż 5, z uwagi na różne daty budowy stacyjnych i inżynierskich , zachowany zresztą prawie bez zmian do dziś. Później dopiero stały się ciągami komunikacyjnymi:

-    Luboń - Wolsztyn - Sulechów

-    Wolsztyn - Nowa Sól - Żagań

-    Zbąszyń - Wolsztyn - Leszno.

Stacja w Wolsztynie choć łączy linie drugorzędne w pięciu kierunkach , została zaprojektowana z rozmachem właściwym liniom pierwszorzędnym. Całość stacji budowano

etapami w latach 1896-1905.Wtedy stacja otrzymała obecny układ torowy, na obu nastawniach zainstalowano też urządzenia ZRK , tzn. klasyczne ławy nastawcze firmy Lehmann & Co AG z Berlina wyprodukowane w 1903 roku , natomiast aparat blokowy na omawianej nastawni WL pochodzi z roku 1891 .Urządzenia te funkcjonująniezawodniedodziś.

Do pomieszczenia nastawni znajdującego się na piętrze prowadzą wąskie i kręte,drewniane schodki zabiegowe. Na parterze natomiast znajduje się komora naprężaczy. Nastawnia WL obsługuje wschodnią głowicę stacji. W rejonie nastawni dysponującej WL zlokalizowanej naprzeciwko parowozowni od strony wjazdu od Lubonia , Nowej Soli i Leszna są umiejscowione 3 semafory wjazdowe ( wraz z kształtowymi tarczami ostrzegawczymi) oraz 5 semaforów wyjazdowych ( wszystkie kształtowe) .Nastawnia ta obsługuje również ruch po torach trakcyjnych w rejonie parowozowni oraz wyjazd z punktu kontrolnego na stację - zabezpieczony świetlną tarczą manewrową. Na nastawni WL na ławie nastawczej istnieje jeszcze miejsce po dźwigni do obsługi kształtowej tarczy za porowej.Po za tym na tej samej ławie znajdują się tu dźwignie do obsługi rozjazdów a także kilku wykolejnic.. Rozjazdy na terenie stacji są scentralizowane z wyjątkiem 3 na terenie parowozowni. Dyżurny ruchu nastawni WL obsługuje rogatki zabezpieczające przejazd kolejowy z drogą Wolsztyn -Wschowa znajdujący się w rejonie parowozowni oraz zapowiada wjazdy i odjazdy pociągów na peronach dworca.Gwoli uzupełnienia należy dodać ,że po drugiej strony stacji usytuowana została bardzo podobna stylem lecz nieco mniejsza nastawnia wykonawcza WL1 .Obsługuje ona kształtowe semafory wjazdowe znajdujące się po drugiej stronie stacji: 2 semafory wjazdowe wraz z tarczami ostrzegawczymi z kierunku Sulechowa i Zbąszynia . Ponadto obsługuje ona 3 kształtowe semafory wyjazdowe w tych kierunkach .

W latach 80 . przy peronie 2 ustawiono jedyny na stacji dwukomorowy semafor świetlny dla wyjazdu pociągów w kierunku Sulechowa , który nieco psuje panującą tu harmonię. Stacja w Wolsztynie posiada niezwykle bezpieczny dla prowadzenia ruchu pociągów układ torów i zabezpieczeń urządzeń ZRK. Przebiegi pociągów nie krzyżują się , semafory i rozjazdy są powiązane układem wzajemnych zależności. Zabytkowy charakter stacji uzupełniają : 2 wiaty peronowe przy peronach 2 i 3 , zbudowane w 1905 roku , kładka dla pieszych w rejonie nastawni WL1 oraz zlokalizowane w rejonach obydwu nastawni WL i WL1 drogowe przejazdy kolejowe chronione rogatkami i wyposażone jeszcze w drągi z tzw.falbanami .Linia Zbąszyń - Leszno przebiega przy peronie 1 i 2.Pomiedzy nimi znajduje się tor główny -dodatkowy przeznaczony do obsługi ruchu towarowego i nie biegnący koło krawędzi żadnego z peronów. Pozostałe trzy tory przy peronach drugim i trzecim służą kierunkom : Wolsztyn - Nowa Sół oraz Wolsztyn - Luboń -Poznań. Linia z kierunku Poznania jest wprowadzona bez skrzyżowania z torami ze Zbąszynia i Leszna. Stąd też pociągi z Poznania i Konotopu nie powodują kolizji na krzyżującej się z nimi pozostałej linii. Pojemność torów stacyjnych wynosi 388 osi obliczeniowych .Największa dopuszczalna liczba pociągów to : 5 pasażerskich i 1 towarowy lub 6 towarowych. Codziennie ze stacji w Wolsztynie wyruszają pociągi obsługiwane 3 parowozami w kierunku Poznania, Leszna i Zbąszynka oraz towarowe w kierunku Konotopu , Rakoniewic , Powodowa , Zbąszynka i Włoszakowic.

Dariusz Gulowaty

Urządzenia ZRK i sposób prowadzenia ruchu pocią		gów na stacji węzłowej 2 klasy Wolsztyn.
Linia	Położenie stacja -km linii	Sygnalizacja	Sposób prowadzenia ruchu na linii	Uwagi
Leszno -Zbąszyń	46,030	kształtowa	Blokada elektryczna dwukierunkowa, urządzenia SHP, łączność pociągowa	Wgodz. 5.15-21.30
Sulechów -Luboń	38,916	kształtowa	Zapowiadanie telefoniczne	W godz. 4.00 -22.00
Wolsztyn -Nowa Sól	0,043	kształtowa	Zapowiadanie telefoniczne	Komercyjnie.

Redaguje zespół: Grzegorz Pomorski Katarzyna Płoszajska Dariusz Płoszajski Marcin Kuźniar Paweł Homerski

Mini Kartonowe ABC 2/2003 "Nastawnia-Wolsztyn" (nr kat. 966) ISSN 1428-4626 Wyd.l    Nakład 1000szt.

Wydawca: "GPM" Łódź, tel./fax [phone] Adres korespondencyjny: 90-954 Łódź 4 skr. poczt. 13 www.gpm.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Przedruk i kopiowanie jedynie za zgodą redakcji