IMAG0512

■ *WTVĘmm i

Jgggk polski

1,5. Wpływy jy/yków obcych

1'ols/cry/mi od nąjdawniąj szych czasów podlegała oddziiitywBJioin innych języków | i suma też wpływała nn inne języki. W nnisilnlą|»IHWW i akcje wchodziła z językami zwii\znnymi z centrami kulturowymi cywiliia-cji zachodniej oraz z językami najbliższych sąsiadów. W dobie staro- i śred-niepolskiej szczególnie dominującą pozycję wśród tych języków zajmowała łacina, a okresowo i w określonych sferach życia języki: niemiecki, czeski, ruski, turcoki, węgierski, włoski i francuski. W dobie nowo-polskiej (w tym po II wojnie światowej) najsilniej oddziaływały na język polski języki: rosyjski, niemiecki i francuski oraz angielski (zob. m.in, Rybicka 1976; Ricger... 1993; Walczak 1993; Witaszek-Samborskj? 1993; Dunaj 2000).

Wpływy rosyjskie na język polski pojawiły w szerokim zakresie jako wynik rozbiorów i związanego z tym nacisku rusyfikacyjnego. Język rosyjski miał w pewnych okresach bardzo silną pozycję w życiu publicznym (ad-ministaracja, sądownictwo, edukacja). Broniły się przed nim sfery życia prywatno-potocznego, artystycznego i religijnego oraz częściowo publicystycznego i naukowego. Wpływy rosyjskie nie tylko ustały po 1918 r,, ale wręcz podjęto znaczny wysiłek w celu usunięcia ich widocznych przejawów. Dopiero w końcu II wojny wraz z Armią Czerwoną (armią wyzwoli• cielką) pojawiły się w powszechnym obiegu zapożyczenia typu gazik, harmoszka, katlusza, kukuruinik, pepesza. W czasach stalinowskich w obieg przede wszystkim oficjalny weszły pożyczki z zakresu słownictwa społeczno-politycznego (por. kołchoz, kułak, pięciolatku, sowchuz), W sferze potocznej funkcjonowały natomiast głownie ujemnie nacechowane ekspresy-wi/my, np uparairzyk, banwhlo, clwdzkij, challuru, kolchoinlk 'głośnik odbierający jeden piograin radiowy’, pudlwunli ukraść’, Po 1056 r, wpływy rosyjskie coraz bardziej słabły, choć okresowo niektóre rusycyzmy loldly /um zna kahttfl (podobni# w wielu ionych językach europejskiebj, P«r sputnik, Kilian, gUmust i plurluktrojlm, Ostatecznie bilans wpływów | //Im rosyjski*go m poisz/zy/ns powojenną okazuje się dość skromny i około setki rusy* /zntów I* ksyMnycli/ 'lylko nieliczni rusycyzmy zy. skały rz* rsz/ zasięg użycia |«k np duetu, liurtllwy inie/isywiiy’, wlotląpy pr/*,>luH* y, wzorcowy', tuiwtphutyt 'zapewnić, zaspokoić (polrz*t;yj’, por Ibelscka fałkowska IW/, liulfhr I 'Me

l’o kliku lala* || wpływów alr<nijfl U tli. z których najsilniejsza dala o solu,- /(,„/ w okresie średniowiecznej kolonizacji, fala rozbiorowych z» po/yi zi ó w XIX w, w języku literackim okazała się mało trwała. /usiały

I one w większości usunięte po 1918 r. Okupacja lat 1939-1945 przyniosła I wiele germnniamów związanych z wojną i okupacyjnymi realiami, 1 któ-I rych część fhnkcjonuje do dziś jako historyzmy {gestapo, kenkarta, lagier, I oflag), Natomiast cały okres powojenny przyniósł dotąd bardzo niewiele

■    zapożyczeń niemieokich (np. gastarbajter, kombi), mimo istnienia wie-S loplaszczyznowych powiązań Polski z Niemcami w sferze oficjalnej i pry-Kratnej (mniejszość niemiecka w Polsce, ożywione kontakty przygraniczne, Pwyjazdydo Niemiec i Austrii za pracą).

Wpływy francuskie na język polski zaznaczają się od XVI w., nasi-

■    łając się od połowy XVII w., i ze zmiennym natężeniem trwały aż do II woj-ny światowej. Podtrzymywała je część polskiej! elity społecznej, pozo-

Brstająca pra wpływem kultury ftencuśkiLejriPb wojnie związek z francuską Eradycjlf kulturową ijęzykbwąjisłabnie, maleje znajomość języka francu-F śkiego. Niemniej Irozbdp&Wójennych galicyzmów jest dość znaczna - oce-I nia sięjąna okołb:25Qjednostelsleksykalnych, por. m.in. akredytacja, baty-l skaf butik, frotfĄ, klimatyzacja, magistrala, spektakularny;- totalitarny. \ Wiążą się one z różnymi dziedzinami życia, nie są tak skoncentrowane jak w przeszłości, choć nadal silniej reprezentowane: są pewne kręgi (polityka i dyplomacja, moda, sztuka).

Wpływy angielskie na język polski pojawiły się w XIX w. Nasiliły się w okresie międzywojnia w takich dziedzinach jak gospodarka morska i handel zagraniczny, sport, turystyka, motoryzacja, film, muzyka (jazz). W okresie powojennym początkowo były blokowane w polszczyźnie publicznej, natomiast pojawiły się w języku prywatno-potocznym w sferze mody i nowej muzyki (por, blklnl, mokasyny oraz boogie-woogie, swingować). Po 1956 r, liczba anglicyzmów stopniowo rośnie. Szacuje się, że już na początku lat 60, Ich liczba przekroczyła 700, W latach 70. (lata gierkow-ikitgo otwarcia na Zachód) przybyło 300 nowych zapożyczeń, Gwałtowny napływ uustępujo po 1989 r. W połowie lut 90, liczbę zupożyoze/i angielskich ocenia się już na 1600 jednostek, por, bestseller, biznes-plan, body, brhiflng, lirnjlai, chips, czarter, dealer, dokładnie, dżinsy, hacker, happening, hit, Iwt-dog, tkanka, kampus, keczup, Iwmlks, komputer, lobby,marketing, ntalul, mysz (w biupulai za), panel, poczta e mail', ranking, rock, ser Mm 'otmWHt:', smog, stres, studio 'salon’, weekend Maóc/ak

Wulilhłld 199/) 11>0ty

b'A angielski wyslępujn yuiuk ws/yslki/n jako hbiih, nowych cle-"7,    ^{1 W//}"^,l" ibhuUmmln, u, wiąże się / cywilizacyjno kulturowa i

PWyc/mogospodafczą do/ninacją krajów ao«loję/y< /oy_Ł|i (zwłaszcza *'* ®^(| m wylwhtenml nrrwyth lochnolrrgII i wynalazków, rr.związaó

|